یکی از مهم ترین منابع آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی، انتشار تصادفی آلاینده ها به منابع آب می باشد که به کرات در نقاط مختلف دنیا و هم چنین در ایران در خلال سال های گذشته رخ داده است. یکی از مهم ترین ارکان مدیریت ریسک منابع آب، شناسایی نوع و ماهیت آلاینده ها و رفتار آن ها در محیط های آبی است تا براساس آن ها بتوان راهکارهای مشخصی برای رویاروی با شرایط بحرانی اتخاذ کرد. البته باید متذکر شد نمی توان بین آلاینده های ناشی از حوادث و آلاینده های متعارف منابع آب تمایز مشخصی قایل شد، زیرا دامنه بروز این گونه حوادث بسیار گسترده بوده و می تواند در یک باز زمانی کوتاه یا طی یک فرایند زمانی طولانی باعث آلودگی منابع آب گردد. به همین دلیل نیز در این قسمت تلاش شده تا حتی المقدور آن دسته از آلاینده ها را که احتمال می رود دارای منشاء حوادث باشند را شناسایی و طبقه بندی کرد.

شناسایی انواع آلاینده های منابع آب

در ابتدای بحث ذکر این نکته ضروری است شناسایی آلاینده ها در ارتباط با حوادث و سوان ح باعث می شود ضمن آگاهی از نوع و نحوه تاثیر این آلاینده ها، سلسله اقدامات و فعالیت های کنترلی به نحو موثر و بهینه اجرا و انجام شود. به بیان دیگر در هر حادثه ای با توجه به نوع و محل سانحه ممکن است مقادیر متنابهی از این آلاینده ها به منابع آبی راه پیدا کنند که آگاهی اولیه می تواند نقش به سزایی در کنترل و اصلاح شرایط داشته باشد.

در مجموع آلاینده های آب را می توان در پنج گروه: 1- آلاینده های معدنی، فلزی و ترکیبات آلی فلزی خطرناک، -2 آلاینده های آلی، 3- آلاینده های فیزیکی، 4- آلاینده های بیولوژیک، 5- آلاینده های رادیواکتیو، طبقه بندی کرد که به طرق مختلف موجب آلودگی منابع آب می شوند:

آلاینده های معدنی (غیر فلزی)، فلزی و ترکیبات آلی فلزی خطرناک

این گروه از مواد طیف گسترده ای را تشکیل می دهند که شامل: 1- عناصر خطرناک غیرفلزی، 2- فلزات و شبه فلزات خطرناک، 3- ترکیبات معدنی خطرناک، 4- ترکیبات آلی حاوی فلزات می شوند. البته این تقسیم بندی تا حدودی قراردادی است. درضمن در این تقسیم بندی ها، هم پوشانی های معنی داری نیز مشاهده می شود:

- عناصر غیرفلزی خطرناک: شامل گازهای فلوئور (F2) کلر (Cl2) و برم (Br2) که به صورت گسترده توسط بشر تولید شده و به شکل مولکولی برای مقاصد گوناگون، از جمله سنتز انواع مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند.

- فلزات و شبه فلزات: فلزات قسمت اعظم جدول تناوبی عناصر را تشکیل می دهند. تعدادی از عناصر که به عناصر شبه فلزی موسوم هستند، مرز بین عناصر فلزی و عناصر غیرفلزی را در جدول تناوبی عناصر تشکیل می دهند.

- ترکیبات معدنی خطرناک: انواع گوناگونی از ترکیبات معدنی خطرناک در طبیعت وجود دارند و شامل موارد ذیل می شوند:

• ترکیبات بین هالوژنه 4: ترکیبات بین هالوژنه، به ترکیباتی اطلاق می شود که در بین عناصر هالوژنه گروه هفتم جدول تناوبی عناصر تشکیل می شود.
• اکسیدهای هالوژنه: مشخصه این دسته از ترکیبات فعالیت شیمیایی بسیار زیاد آن ها می باشد. نظیر دی اکسیدکلر.
• ترکیبات سیانید: نظیر هیدروژن سیانید (P063) یا یون سیانید (-CN)
• ترکیبات نیتروژن: علاوه بر سیانیدها که مباحث آن در قسمت قبل مطرح شد، ترکیبات متعدد نیتروژنی دیگری وجود دارند. اکسیدهای نیترو می توانند اکسیژن لازم برای احتراق را فراهم سازند.
• ترکیبات گوگرد: هیدروژن سولفید U135) ،H2S) به مقدار بسیار زیادی در پالایشگاه های نفت و فر آوری ذغال کک تولید می شود. سولفید فسفر (U189) و سولفید سلنیوم (U205) نیز جزو مهم این ترکیبات از لحاظ آلایندگی ناشی از حوادث می باشند.
• اسیدها: اسیدها خاصیت خورندگی از خود نشان می دهند که این خاصیت ناشی از PH پایین و توانایی آن ها در خوردگی فلزات است. فراوان ترین نوع این دسته از مواد، شامل اسید سولفوریک (H2SO4) اسید کلریدریک (HCL)، اسیدفسفریک (H3PO4) و اسیدنیتریک (HNO3) است که به طورمستقیم و غیرمستقیم موجب خوردگی مخازن و لوله ها و انتقال مواد شیمیایی و آلاینده های خطرناک می شوند.
• ترکیبات سیلیکون: ترکیبات سیلیکونی متعددی وجود دارند که برای مقاصد صنعتی مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. کاربرد این مواد در صنایع نیمه هادی به معنای این است که ترکیبات سیلیکون به صورت پراکنده وجود دارند. بیش ترین استفاده و کاربرد ترکیبات سیلیکون به صورت سیلیس (SiO2) است. سیلیس برای تهیه تجهیزات فیلتراسیون به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. آزبست عایق بسیار خوب و مقاوم به حرارت است، به همین دلیل به صورت گسترده ای برای تولید مواد عایق، ترمز خودروها، ساخت لوله ها و سایر محصولات در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند.
• ترکیبات فسفر: مهم ترین ترکیب این دسته گاز فسفین (PH3) است که برای ساخت ترکیبات آلی حاوی فسفر مورد استفاده قرار می گیرند و در برخی موارد نیز به صورت ناخواسته در فرآیند های شیمیایی تولید می شود.
• پسماندهای قلیایی: موادی هستند که محلول هایی با PH بالاتر از 12/5 بازی قوی بوده و معمولا یون غلیظ OH- تولید می کنند.
• ترکیبات آلی فلزی خطرناک: این مواد کاربردهای گسترده ای داشته و با توجه به خاصیت سمی آن ها ، در مدیریت ضایعات خطرناک بسیار حائز اهمیت هستند. به علاوه، در مقایسه با فلزاتی که این مواد از آن ها تشکیل می شوند، ترکیبات آلی حاوی فلز در محیط زیست و سیستم های بیولوژیکی بسیار فعال و متحرک بوده و به صورت مستمر در محیط زیست در گردش هستند.

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح