تحولات در شیوه و برنامه تحصیلی آموزش عالی در جهان و اغلب کشورها در حوزه آب علاوه بر تاثیرپذیری از رویدادهای کلان‌تر دهه آموزش توسعه پایدار (۲۰۱۴-۲۰۰۵)، از برنامه‌های دهه بین‌المللی برای «اقدام آب برای زندگی» (۲۰۱۵-۲۰۰۵) نیز متاثر بوده است. این تاثیرپذیری و نیازهای مدیریت یکپارچه منابع آب، انگیزه‌های مناسبی برای تحول در نهادهای آموزشی اغلب کشورهای جهان ایجاد کردند. این انگیزش منجر به تهیه برنامه‌های آموزشی و تغییر برنامه‌های تحصیلی و شروع فعالیت‌های پژوهشی در این زمینه شد. تعدادی از کشورها این تغییرات را در سطح دوره‌های عالی آموزشی به انجام رسانده اند. اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که کارهای اصلی هنوز باقی مانده و تقاضا برای تربیت مدیرانی که تحت این آموزش‌ها قرار گرفته‌اند هنوز ناچیز است و اندک بودن پیشرفت‌ها، به زعم «کپ نت» شاید بدلیل کندی جریان تغییرات در این زمینه است. 

همانگونه که اشاره شد، دانشگاه‌ها در کشورهای مختلفی نسبت به این مهم اقدام و برخی چون آرژانتین، آفریقای جنوبی، مالزی، تایلند، سریلانکا، کوستاریکا، بورکینوفاسو، زیمبابوه و بحرین تجربیات خود را در سطح جهانی ارائه کرده‌اند. در این میان برنامه‌های یونسکو با همکاری دانشگاه‌های همیار، در سطح دوره کارشناسی ارشد و دکتری بارز و قابل توجه است. این موسسه از ۱۹۵۷ فعالیت‌های آموزش عالی آب خود را شروع کرده و تاکنون ۱۵۰۰۰ متخصص آب از ۱۶۲ کشور (که اغلب در حال توسعه بودند) از این موسسه فارغ‎التحصیل شده‌اند. نقاط تمرکز این موسسه در حال حاضر عبارتند از حوزه‌های امنیت آبی، یکپارچگی محیط‌زیست، شهرنشینی، مدیریت و حکمرانی آب، سامانه‌های ارتباطی و اطلاعاتی، و همچنین حوزه های نوظهور مدیریت تعارضات و تطبیق با تغییرات آب و هوایی و تغییرات جهانی. 

بر اساس ارزیابی کپ نت که در سال ۲۰۰۸ (در کارگاه مربوط به بازبینی برنامه‌های کارشناسی ارشد در آفریقای جنوبی) تعداد درس‌های مربوط به توسعه پایدار و مدیریت آب نهادهای آموزشی و تاثیر آن را بر بخش آب و بهبود پایداری منابع آب تاکنون اندک بوده است. یونسکو برای رفع نواقص از نظر کمبودهای طراحی و تهیه برنامه‌های آموزشی، « مدل تی» را به عنوان بیان کننده سیمای کلی ایجاد قابلیت‌های لازم برای استفاده در طراحی برنامه تحصیلی دانشگاه‌ها ارائه کرد. در این مدل بین دو گروه از قابلیت‌ها یعنی ۱) قابلیت‌های شناختی (چون هیدرولیک، اکولوژی محیط‌های آبی، مدیریت کاربری اراضی و نظایر آن) و۲)قابلیت‌های عملی، شخصی و ارزشی و فراقابلیت‌ها، تمایز مشاهده می‌شود. از آن جهت به این «مدل تی» می‌گویند که برنامه‌های درسی باید بر اساس تلفیق مناسبی از هر دو گروه مذکور طراحی شوند. قابلیت‌های شناختی تخصصی آب، ستون و بدنه حرف تی انگلیسی را تشکیل می‌دهد و سایر قابلیت‌ها سرکش یا خط افقی حرف تی را. این مدل بر اساس مدل قابلیت‌های حرفه‌ای (چی ثام و شی ورز Cheetham and Chivers ۱۹۹۶) و مطالعات مرتبط (اوسکام Oskam, ۲۰۰۹) طراحی و بصورت مقاله‌ای توسط اولنبروک ود جونگ (Uhlenbrook , S. and E. de Jong ) در سال ۲۰۱۲ منتشر شد.

هسته اولیه «مدل تی» یونسکو بر اساس مفهوم مدیران اجرایی بازتاب‌گرا دونالدشوون (Donald Sch¨on ۱۹۸۷) گذاشته شده است. او مشخصات یک مدیر اجرایی را توانایی بهبود مهارت‌ها و توانایی‌های حرفه‌ای در جریان تاملات آشکار بر بازتاب نتایج می‌داند.

در این مدل بر اساس نظریه چی ثام و شیورز (Cheetham and Chivers) بین چهار قابلیت تمایز گذاشته شده است:

- قابلیت‌های معرفتی/شناختی که دیدگاه تخصصی مدیر در زمینه آب است و شامل دانش نظری و تکنیکی آب‌شناسی و هیدرولیک، اطلاعات ضمنی، اطلاعات از رویه‌های تامین مالی و پروژه‌ها، دانش متنی جغرافیا یا فناوری و نظایر آن.

- قابلیت‌های عملی، که توانایی اجرای وظایف مشخص بصورت کارا برای تولید خروجی‌های مشخص است، شامل: مهارت‌های شغلی چون نوشتن گزارش، سواد آی تی، بودجه‌بندی، مدیریت طرح و نظایر آن.

- قابلیت‌های شخصی یا رفتاری، که توانایی بروز رفتارهای مناسب در شرایط کاری است مانند اعتماد به نفس، کنترل احساسات، گوش دادن، واقع‌گرایی، توجه به همکاران، حساسیت نسبت به دوستان، سازگاری با هنجارهای حرفه‌ای و نظایر آن

- قابلیت‌های ارزشی/ اخلاقی، که به معنی قایل بودن به ارزش‎های حرفه‌ای و توانایی انجام داوری‎های مناسب، قانون‌گرایی، حساسیت اجتماعی/اخلاقی، قابل اعتماد بودن و نظایر آن است.

ضمنا آن‌ها علاوه بر چهار قابلیت فوق، فرا قابلیت‌هایی را نیز مطرح کرده‌اند. این فراقابلیت‌ها عبارتند از: خلاقیت، تحلیل، رشد شخصی و توانایی یادگیری مستمر.

در مدل تی، شکل واحد و برنامه ثابتی برای همه شرایط توصیه نمی‌شود. چون سهم چهار خصوصیت اصلی مزبور در موقعیت‌های کاری مختلف باید متفاوت باشد. مثلا مدیر یک دفتر حوزه آبخیز که با گروداران مختلف سروکار دارد و منابع مختلفی را باید مدیریت کند، بیشتر به قابلیت‌های عملی و توانایی‌های شخصی نیاز دارد. یک متخصص در مهندسی مشاور به قابلیت‌های معرفتی، شخصی و عملی بیشتری نیاز دارد و یک متخصص پژوهشی در حوزه آلودگی آب‌ها، در درجه اول نیازمند قابلیت‌های شناختی و معرفتی است.

اما مهم‌ترین وجه در این مدل تقویت توانایی‌های مقابله با چالش‌ها و شرایط پیش‌بینی نشده و همکاری با دیگر تخصص‌ها برای حل مسئله است. خط عمودی شکل تی به سوژه آموزش درک معرفتی لازم را می‌دهد و خط افقی حرف تی به او علاوه بر قابلیت شناختی بیرون از حوزه‌ی تخصص خود و توسعه قابلیت‌های چهار یا پنج گانه دیگر را می‌دهد.

تمایز مدل تی با «مدل آی» که شکل معمول برنامه‌های آموزش تخصصی در سطح عالی است، در همین داشتن خط افقی است که حرف آی انگلیسی فاقد آن است. تمایز مدل تی با قابلیت‌های یک «جنرالیست» در این است که یک جنرالیست در همه موارد قابلیت‌ها محدودی را آموخته که سیمای مجموعه قابلیت‌های او را به شکل شانه‌ای البته با دندانه‌های نامساوی درآورده است. در صورتی که در مدل تی، دانش پذیر در رشته خود تخصص مورد نیاز را به طور متناسبی کسب کرده است.پیش‌بینی می‌شود که فارغ التحصیلان مدل تی زبان، مشترک و دانش و مهارت‌های مشابهی دارند که آنها را قادر به انجام کار گروهی و وحدت در درگیری با مسایل پیچیده آب می‌کند که از عهده یک فرد که در یک رشته تخصصی هرچند که بسیار قابل باشد، بر نمی‌آید. نتایج پژوهش‌های مربوط به عوامل تاثیرگذار بر کارگروهی این مدعا را تایید کرده است. 

فهرست منابع:

Cap-Net/UNDP, ۲۰۰۸, Integrated Water Resources Management (IWRM)/ Review of Master’s Level Education Programmes.

McIntosh, Brian S. and André Taylor,۲۰۱۳, Developing T-Shaped Water Professionals: Building Capacity in Collaboration, Learning,and Leadership to Drive Innovation, Journal of Contemporary Water Research & Education

Issue ۱۵۰, Pages ۱-۵, March ۲۰۱۳

Uhlenbrook , S. and E. de Jong ,۲۰۱۲, T-shaped competency profile for water professionals of the future, Received: ۱۶ February ۲۰۱۲ – Published in Hydrol. Earth Syst. Sci. Discuss.: ۸ March ۲۰۱۲,Revised: ۱۹ June ۲۰۱۲ – Accepted: ۱۲ July ۲۰۱۲ – Published: ۱ October ۲۰۱۲

UNESCO-IHE Institute for water education,Annual report ۲۰۱۲

,UNESCO - Education for Sustainable Development (ED/PEQ/ESD),Division for the Promotion of Quality Education

UNESCO,۲۰۱۲, Shaping the Education of Tomorrow: ۲۰۱۲ Report on the UN Decade of Education for Sustainable Development, Abridged is a condensed, adapted and edited version of Shaping the Education of Tomorrow: ۲۰۱۲ Full-length Report on the UN Decade for Education for Sustainable Development, authored by Arjen E.J. Wals,Wageningen University, The Netherlands, and commissioned by UNESCO. This abridged version was prepared by Cathy Nolan

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح