مدیریت تعارض

تعارض، خرده‌گیری فکر است. دقت نظر و حافظه ما را تحریک می‌کند. منشأ ابداع است. ما را از بی‌تحرکی دور می‌کند و به چاره‌اندیشی وامی‌دارد ... تعارض شرط لازم تامل و خلاقیت است. (جان دیویی، ۱۹۲۲)

تعارض چیست؟

تعارض زمانی آغاز می‌شود که افراد یا گروه‌ها، منافع و منابع، باورها، ارزش‌ها یا رسوماتی را که برایشان مهم است، در تضاد یا متفاوت با دیگران می‌بینند. فرایند تعارض را می‌توان در طرف‌های گوناگون - ملت‌ها، سازمان‌ها، گروه‌ها یا افراد- و در تمامی انواع تعارض- از تنش‌های پنهان تا خشونت آشکار مشاهده کرد.

مدیریت تعارض

در اداره‌ی تعارض دو جنبه وجود دارد. نخستین جنبه، «مدیریت تعارض» است که با رویکردی جامع‌تر به تعارض نگاه می‌کند. دومین جنبه، رسم متداول‌تر «حل تعارض» است. روش‌های «حل تعارض» روی استفاده از فنون پس از بروز تعارض تمرکز می‌کنند، درحالی‌که «مدیریت تعارض» با ترویج ارتباط و همکاری ثمربخش میان منافع متنوع، توجه به علل ریشه‌ای تعارضات، اعتمادسازی و درک متقابل و برنامه‌ریزی مشارکتی و جمعی برای انجام وظایف پیچیده، نقش غیر منفعلانه در جلوگیری از تعارض ایفا می‌کند.

مدیریت تعارض، در کنار رویکرد غیر منفعلانه خود، روش‌هایی را نیز به‌کار می‌گیرد که مستلزم مذاکره1 ، پا درمیانی (میانجی‌گری)2 ، توافق3 و وفاق است.

فرایند مدیریت تعارض با تشخیص تعارضی خاص آغاز نمی‌شود. برای نمونه، در مرحله‌ی برنامه‌ریزی پروژه توسعه‌ی منابع آب که پیش‌بینی می‌شود تعارض بالقوه در حقوق استفاده‌ی ذینفعان وجود دارد، مناسب است.

بنابراین، مدیریت تعارض، فرایندی جاری است که در آن ذینفعان پیوسته برای ایجاد شرایطی که مانع تعارض بی‌ثمر و مشوق فرایندهای حل تعارض است (با رویکرد نتایج «برنده- برنده») عمل می‌کنند.

به زبان فنی‌تر، مدیریت تعارض به مجموعه‌ای از ابزارها گفته می‌شود که در پیش‌بینی، جلوگیری و واکنش در برابر تعارضات به‌کار می‌رود. استراتژی مدیریت تعارض شامل ترکیبی از ابزارهای متنوع خواهد بود. از اینگونه ابزارها برای ترغیب طرف‌ها به شناسایی مسایل واقعی پشت سر مواضع اعلام‌شده و یافتن راه‌حل‌های «برنده- برنده» استفاده می‌شود. با این حال، همیشه دستیابی به نتایج «برنده- برنده» امکان‌پذیر نیست. برای توفیق در دستیابی به نتایج، بده‌بستان و مصالحه نیاز خواهد بود. حتی در بعضی موارد، اگر یکی از طرفین اعتقاد پیدا کند که نتیجه‌ی تلاش جمعی از نتیجه‌ی عمل یکجانبه بهتر نخواهد بود، با هیچ‌گونه عمل جمعی همراهی نخواهد کرد.

به طور کلی، حل اختلافات یا تعارضات با نتایج حقوقی همراه هستند: دو طرف اختلاف با رویکرد «یک بار برای همیشه»، یا حق با کیست؟ به قانون رجوع می‌کنند که غالباً به نتایج «برنده- بازنده» می‌انجامد یا به توافقی منتهی می‌شود که یک طرف را مأیوس، ناکام و شاید در جستجوی انتقام‌جویی باقی می‌گذارد. چون همه‌ی ما به آب نیاز داریم، از اینگونه رهیافت‌ها بایستی اجتناب کرد. به جای رویکردهای قانونی رسمی، گزینه‌های حل اختلاف5 وجود دارد. این روش‌ها بر مذاکره‌ی اصولی6 - یعنی تمایل جدی به مذاکره در راستای دستیابی به نتایج برنده- برنده برای منافع درازمدت مبتنی هستند.

مسئله‌ای مهم در مدیریت تعارض، مسئله‌ی کلی تغییر در تمامی سطوح جامعه است. از یک سو هر تغییری پدیدآورنده‌ی تعارض است و از سویی دیگر، بازدارنده‌ی تغییر است. وقتی تعارض پدیدار می‌شود، ممکن است ناهنجاری و تضادهایی را به وجود آورد. این وضعیت ممکن است باعث برپایی دستور کار ملی برای اصلاحات وسیع اجتماعی و نهادی شود که ممکن است استفاده‌ی عادلانه‌تر و پایدارتر منابع طبیعی را نتیجه دهد. بنابراین، باید پرسید آیا تمامی تعارضات بایستی به محض وقوع مدیریت شوند یا نه؟ حل و فصل شتابزده ممکن است این شبهه را به وجود آورد که بعضی ذینفعان می‌کوشند مسایل را از دید مردم پنهان کنند تا به منافع خودشان برسند.

مطلب دیگری که با موضوع بالا ارتباط دارد، تمایز میان نشانه‌ها7 و علل زیربنایی تعارض است. در موارد پیچیده، تمایز میان این دو دشوار است و مردم سهواً فکر می‌کنند که تعارض مورد نظر به شکل مؤثر حل شده است درحالی‌که در واقعیت فقط نشانه‌ها برطرف شده است بدون آنکه به علل ریشه‌ای توجه شده باشد. برای حل درازمدت تعارضات، لازم است علل ریشه‌ای شناسایی و به شکل مقتضی مورد توجه قرار گیرند.

تعارض واقعیت زندگی است و در طول حیات، بارها و بارها آن را تجربه می‌کنیم. تعارض بخشی از یک فرایند است، چرا که از میان ترکیبی از شرایط عینی و ذهنی پدید می‌آید و بایستی بر مبنایی پایدار حل و فصل شود.

1- negotiation 

2- mediation 

3- conciliation 

4- consensus 

5- Alternative Dispute Resolution-ADR

6- Principled negotiation 

7- symptoms

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح