سد بختیاری از نگاه سازندگان
فوریت ها از نگاه پیمانکار
احداث سد بختیاری در حوضه دز، جدا از همه ویژگیهای سد های مخزنی و نیروگاههای برقابی، بواسطه برخی شرایط خاص این حوضه دارای ضرورتهای غیرقابل انکاری است که منافع حاصل و پتانسیل های ایجاد شده از آن می تواند نقش بسیار تعیین کننده ای در مدیریت منابع آب کشور و کنترل شرایط بعضاً بحرانی این حوضه ایفا نماید. در این رابطه ملاحظات و حساسیت هایی را که در ارتباط با شرایط موجود می توان مد نظر قرار داد، می توان به شرح ذیل عنوان نمود:
- سیلابهای بزرگ رودخانه دز و هدر رفت بسیار بالای آب حوضه
- رسوبات حوضه آبریز در مخزن سد دز و شرایط بحرانی آن
- ظرفیت سازی بسیار پایین مدیریت منابع آب حوضه آبریز در گذشته
- مسائل و معضلات سد دز و تلاشها برای برون رفت از آن
- پتانسیل تولید انرژی در حوضه آبریز دز و تنظیم بار شبکه (افزایش ظرفیت حدودا 3500 مگاوات)
سیلابهای بزرگ رودخانه دز و هدر رفت بسیار بالای آب حوضه
الف- متوسط سرریز سالانه از سد دز در 15 سال اخیر حدود یک میلیارد متر مکعب بوده است که عمدتا ناشی از عدم تکافوی ظرفیت مخزن موجود سد دز می باشد. این نکته قابل توجه است که این سرریزها معمولا در چند روز سیلابی از سال اتفاق می افتد که عمدتا با نیاز پایین دست همخوانی ندارد.
ب- هیدروگرافهای ورودی و خروجی سیلاب حداکثر محتمل سد دز نشان می دهد که بدون سد بختیاری، روگذری به مدت دو روز و با رتفاع حدود 5 متر از سد دز اتفاق می افتد که پتانسیل ایجاد مخاطرات سازه ای برای سد دز را خواهد داشت.
ج- با حفظ شرایط موجود و از دست دادن ظرفیت تنظیم آب سد دز، تبعات اجتماعی و زیست محیطی و اقتصادی برای پایین دست از نقطه نظر وقوع سیلاب و آسیب به کشاورزی منطقه در بر خواهد داشت.
جدول سر ریز های سد دز طی 15 سال اخیر
رسوبات حوضه آبریز در مخزن سد دز و شرایط بحرانی آن
الف - حجم رسوبات وارده به مخزن سد دز از رودخانه بختیاری سالیانه به طور متوسط 16 میلیون مترمکعب است. در حال حاضر حدود 750 میلیون مترمکعب رسوب در مخزن سد دز انباشته شده است.
ب- در حال حاضر دریچه های آبیاری سد دز حدود 30 متر زیر رسوب واقع شده و از مدار عملکردی خارج شده اند. و سطح رسوب تنها 10 متر تا دهانه آبگیر نیروگاه (تراز 275از سطح دریا) فاصله دارد. با ادامه این روند و حفظ شرایط موجود، از عمر مفید سد دز تنها 15 سال باقی مانده است.
ج- ناکارآمدی تخلیه رسوبات مخزن سد دز بدلیل پایین بودن حجم قابل انتقال نسبت به احجام وارده ناشی از سیلابها (در سال 1382 رسوبزدایی تحت فشار در سد دز موجب خروج سیصد هزار متر مکعب رسوب شده است که تنها در سیلاب بهمن ماه 1381 و اردیبهشت ماه 1382 مجموع رسوبات ورودی به مخزن ناشی از این دو سیلاب حدود یک میلیون و دویست هزار متر مکعب بوده است و عملا عملیات خروج رسوبات از سد دز بی فایده بوده است.)
د- مسائل زیست محیطی شدید ناشی از تخلیه رسوبات سد دز در حوضه پایین دست ( شبکه آبیاری و کشاورزی) قابل اغماض نیست.
ه- در مطالعات اولیه حوضه آبریز دز در دهه چهل، مشاور طرح (D & R) جهت برآورده شدن عمر مفید طراحی سد دز، لزوم احداث سد مخزنی بالادست و انجام عملیات آبخیزداری را اعلام کرده بود.
ظرفیت سازی بسیار پایین مدیریت منابع آب حوضه آبریز در گذشته
الف- حوضه های کارون، دز و کرخه به ترتیب بزرگترین حوضه های آبریز کشور می باشند که در حوضه کارون بعنوان بزرگترین حوضه آبریز کشور امروز بیش از 13 میلیارد مترمکعب مخزن وجود دارد که این میزان در حوضه کرخه بعنوان سومین حوضه بزرگ کشور حدود 8 میلیارد مترمکعب می باشد. این در حالیست که در حوضه دز بعنوان دومین حوضه بزرگ کشور تنها مخزن موجود به حجم 2 میلیارد مترمکعب مربوط به سد دز می باشد که عمده حجم مفید اولیه آن نیز با رسوب پر شده است. به عبارت دیگر نسبت ظرفیت مخازن آبی احداث شده در حوضه آبریز دز به حجم آورد سالانه آن 27% (حدود یک چهارم) بوده و در حالت بحرانی قرار دارد و این بیانگر ضرورت توجه جدی به مدیریت تنظیم و کنترل آب در این حوضه آبریز بوده و با توجه به عمر مفید نسبتا کم باقیمانده از سد دز ، احداث یک سد مخزنی با حجم ذخیره آب نسبتا بزرگ برای کنترل سیلابها و تنظیم آب سالانه این حوضه آبریز از ضروریاتی است که طی سالیان گذشته مورد اغفال واقع شده است.
ب- با احداث سد بختیاری (حجم مفید 2246 میلیون متر مکعب)، افزایش حجم تنظیمی به میزان حدود 800 میلیون متر مکعب در سال (با اولویت تامین نیاز های آب پایین دست) خواهد رسید.
ج- اعمال حداکثر کنترل و تنظیم آب رودخانه ها با احداث سدهای زنجیره ای در تمامی کشورها (که البته در رودخانه های کارون و کرخه نیز همین امر لحاظ شده است) امری بدیهی و منطقی می باشد. نکته قابل تامل آنست که رودخانه دز با وجودیکه انجام عملیات سد سازی در آن بسیار پیشتر از رودخانه های دیگر صورت گرفته است اما فاقد سدهای زنجیزه ای جهت مدیریت و کنترل بهینه آب رودخانه می باشد.
مسائل و معضلات سد دز و تلاشها برای برون رفت از آن
باتوجه به مسائل و مشکلات گریبانگیر سد دز در شرایط فعلی و تلاشهای زیادی که درجهت یافتن راهکارهایی برای برون رفت از آن صورت می پذیرد، با احداث سد بختیاری بعنوان نقطه اتکا و اطمینانی برای کنترل شرایط موجود، می توان به طرق ذیل شرایط را برای ثمر بخشی هرگونه اقدام در قبال سد دز فراهم نمود.
الف- تسریع در آغاز نجات بخشی سد دز با انجام تله اندازی رسوب در 4 سال آینده
ب- ایجاد امکان کاهش تراز آب و کاهش ریسک و هزینه احداث آبگیرهای توسعه نیروگاه، آبگیر تخلیه کننده تحتانی و برداشت رسوب دهانه های آبگیر
ج- افزایش بسیار قابل توجه عمر مفید بهره برداری سد و نیروگاه های دز
د- کاهش ریسک اجرایی طرح افزایش ارتفاع
پتانسیل تولید انرژی در حوضه آبریز دز و تنظیم بار شبکه
باتوجه به نارسائی های موجود در ظرفیت ذخیره سازی و تنظیم آب حوضه ، عدم بهره گیری موثر از نیروگاه سد دز سبب شده است تا نتوان به شکل بهینه ای از منابع آبی موجود در تولید انرژی استفاده نمود. در جدول ذیل عدم تناسب و همخوانی وضعیت موجود تولید انرژی با منطق بهره برداری در اقلیم ایران بخوبی بیانگر موضوع فوق می باشد.
احداث سد بختیاری شرایط را برای بهینه سازی استفاده از پتانسیلهای برقابی حوضه دز ( جدا از نیروگاه سد بختیاری) در موارد ذیل فراهم می آورد.
الف- تولید انرژی پیک از نیروگاه بختیاری
ب- امکان توسعه نیروگاه سد دز
ج- امکان تولید انرژی پیک و پایه در نیروگاه جریانی سد دز
د- امکان تولید انرژی پایه در سد تنظیمی دز
ه- پتانسیل ایجاد طرح تلمبه ذخیره ای دز
و- امکان تولید انرژی پیک در نیروگاههای جریانی دز 1 ، 2 و 3
تماس واتساپ: 09190622992 (98+)
شناسه تلگرام مدیر سایت: Basin_Ir_bot@
نشانی ایمیل: www.Basin.ir@Gmail.com
(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)
_______________________________________________________
تماس با ما
تماس واتساپ
گروه تلگرام ما
هشدارهای ما
آمار و اطلاعات
سفارش پروژه
در منابع آب
نظرات (۰)