ایران به آبکشی تبدیل شده است که همه آب آن را در این سال‌ها کشیده‌ایم. چه تولید کرده‌ایم که حداقل سفره کشاورز را رنگین کرده باشد؟  نعمت احمدی، حقوق‌دان، در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: «قنات ابداع ایرانیان است. مهندسی ایرانی این موقعیت را در اختیار ساکنین اولیه ایران قرار داد که زندگی در کنار رود و رودخانه‌ها را رها کنند و با حفر قنات در اراضی قابل کشت دور از رودخانه‌ها فلات ایران را معد برای سکونت کنند و فرهنگ چندهزارساله ایرانی به همت هوش و استعداد ساکنین فلات زندگی متناسبی پیدا کردند که مورد طمع همسایگان واقع شد؛ تا جایی که اقوام مختلفی که در محل سکونت خود با سختی و تنگی معیشت روبه‌رو می‌شدند، به ایران کوچ می‌کردند یا با جنگ و غارت خود را جزء ساکنین آن قرار می‌دادند. طول قنات‌ها بعضا به چندین کیلومتر می‌رسید و ردیف چاه‌ها پشت سر هم منظره زیبایی به دشت صحرا می‌داد؛ خصوصا زمستان‌ها که بخار آب چاه‌ها به آسمان تنوره می‌کشید و منظره پر نقش‌ و نگاری پدید می‌آورد واقعا دیدنی بود.

یک اقلیم شناس، با بیان اینکه ساکنان فلات ایران از چند هزار سال پیش نوعی سازگاری و انطباق با شرایط کم آبی ایجاد کرده بودند، گفت: کردم با ابداع روش‌ها و سازه‌هایی همچون قنات و آب انبار زندگی صرفه‌جویانه را در پیش گرفتند. دکتر نیما فریدمجتهدی در گفت‌وگو با ایسنا، بحران آب و کم‌آبی را وابسته به وضعیت کاربری نهایی دانست و اظهار کرد: عدم تامین تقاضای موجود برای آب، کم‌آبی و بحران آب را شکل می‌دهد؛ به عنوان مثال در آب‌وهوای گیلان بحث خشک‌سالی در بسیاری مواقع حول محصول عمده آن یعنی برنج است.

محمدمهدی اسماعیلی؛ استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران، در مطالعه‌ای که پاییز سال 1399 منتشر شده، بحران تامین آب در حوضه آبریز زاینده‌رود، مسائل اجتماعی و راهکارهای مدیریت آن را مورد بررسی قرار داده است. ایران از جمله کشورهایی است که با توجه به میزان منابع آب و سرانه مصرف، با کمبود فیزیکی آب مواجه است. بحران آب، نشان‌دهنده وضعیتی است که میزان سرانه یا میزان دسترسی به آب تجدیدپذیر برای مصرف سالانه افراد، کم‌تر از میزان استاندارد جهانی باشد. شاخص‌ها و مدل‌های مختلفی برای ارزیابی میزان بحران آب در کشورها استفاده شده است. بر اساس این شاخص‌ها، کشور ایران اکنون در وضعیت بحران شدید آب قرار دارد.

دعوت از نخبگان برای ارائه راهکارهایی در راستای حل مساله کم آبی. اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان از صاحب نظران، کنشگران، اساتید دانشگاهی و جامعه نخبگانی در حوزه محیط زیست دعوت کرد تا راهکارهای خود را برای حل مساله کم‌آبی ارائه کنند. بیانیه اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان درباره مسائل آب و مطالبات کشاورزان مرکز کشور به شرح زیر است:

با شنیده شدن اخباری مبنی بر از سرگیری ساخت سدها در نقاط مختلف کشور، دوباره نفس‌های محیط زیست به شماره افتاده و نگرانی فعالان زیست‌محیطی بیشتر شده‌ است. یک عضو کارگروه آب و انرژی شورای تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی با نقد سیاست توسعه مخرب، از پیامدهای خطرناک سدسازی کنترل‌نشده می‌گوید. توسعه مخرب یکی از موضوعاتی است که برخی از کارشناسان نسبت به وقوع آن طی سال‌های اخیر هشدار می‌دهند. سوال اصلی اما، هنوز پابرجاست. آیا هر ساختنی آباد کردن است؟

بحث انتقال آب مخالفان و موافقان خود را دارد، اما اگر بخواهیم واقع‌بینانه به این به این مسئله بپردازیم، معایب اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای هم بر استان مبدا و هم استان مقصد بیش‌تر از مزایای آن است، زیرا بر روی آبی برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد که از پایداری آن اطمینان خاطر نداریم. انتقال آب تنها برای مصارف شرب توجیه پذیر است، اما امروز آب به‌نام شرب برای مصارف صنعت و کشاورزی به استان‌های کویری انتقال داده می‌شود، در سال‌های اخیر به‌علت کاهش بارش، تغییر اقلیم و خشکسالی‌های پی در پی، منابع آبی به شدت کاهش پیدا کرده است و همین مسئله استان‌های مبدا و مقصد انتقال آب را با مشکلات متعددی برای تامین آب موردنیاز مواجه کرده است.

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان گفت: هر چند بارش‌های روزهای اخیر در برخی نقاط استان خوزستان مناسب و سبب تامین آب برای زمین‌های کشاورزی شد اما از نظر منابع آب، تنش آبی در استان همچنان پابرجاست و تنها ۴ درصد از حجم مفید مخازن سدهای خوزستان دارای آب است. فرهاد ایزدجو در خصوص وضعیت بارش‌های چند روز گذشته در خوزستان اظهار کرد: در پی فعالیت سامانه بارشی از تاریخ ۲۹ آبان تا اول آذرماه، دبی رودخانه‌های مارون، کارون و دز در اثر فعال شدن مسیل‌ها و حوضه میانی افزایش یافت و بیشترین بارش ثبت‌شده در استان در بازه زمانی فوق در شهرستان شوشتر بود که در طی سه روز ۸۳ میلیمتر بارش اتفاق افتاد.

معاونت مطالعات زیر بنایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی به بررسی بحران آب با عنوان عبور از بحران، ایجاد پایداری و بهبود شرایط با کاهش مصارف آب و افزایش بهره وری با تأکید بر حوضه آبریز زاینده رود پرداخته است. به نقل از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در این گزارش آمده: به‌دلیل سپری شدن سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با خشکسالی شدید و کاهش حدود ۴۰ درصدی منابع آب سد زاینده ‏رود، همچنین پیش ‏بینی تداوم خشکسالی توسط سازمان هواشناسی کشور، شرایط مساعدی از نظر تأمین منابع آب برای این سد در سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ متصور نیست. با توجه به آمار ارائه شده ازسوی وزارت نیرو تا ۷ آبان‌ماه ۱۴۰۰، هرچند ورودی سد زاینده‌رود نسبت به سال گذشته تا همین روز، ۸% بیشتر بوده اما میزان حجم آب موجود در مخزن سد کمتر از ۱۷۰ میلیون مترمکعب بوده که معادل کمتر از ۱۵% حجم مخزن است.

 پنجمین شماره از گاهنامه گفتمان آب آبان ماه 1400 به همت اندیشکده تدبیر آب ایران منتشر شد. این شماره به مساله شهرنشینی و رابطه آن با آب اختصاص دارد و نگاهی تاریخی به نقش فناوری زیست‌بومگرا (کاریز) در توسعه شهرنشینی داشته است. یادداشت که به قلم پروانه پورشریعتی، استاد تاریخ در دپارتمان علوم اجتماعی - کالج فنی نیویورک و سید احمد حسینی، پژوهشگر ارشد در اندیشکده تدبیر آب ایران نگارش یافته است، به‌ اختصار، با در نظر گرفتن برخی ابعاد تاریخی مسأله آب و تأثیر آن بر توسعه شهرنشینی در فلات مرکزی ایران، به نقش آب به عنوان رکن بنیادین این فرایند می‌پردازد.

سند جدید تخصیص آب رودخانه زاینده‌رود در حال تدوین است. رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود گفت: سند جدید تخصیص آب این رودخانه در حال تدوین است. به‌ گزارش شبکه خبری آب ایران، «هوشنگ ملایی» شب گذشته در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما با اشاره به موضوع زاینده‌رود اظهار کرد: متوسط بارش بلندمدت حوضه آبریز زاینده‌رود 244 میلی‌متر است. سطح حوضه رودخانه زاینده‌رود حدود 27 هزار کیلومتر مربع بوده که 1900 کیلومتر در استان چهارمحال و بختیاری و مابقی در استان اصفهان است.

آنقدر از مشکلات کم‌آبی در مازندران سخن گفته نشد که انگار این استان با هیچ مشکلی در این زمینه رو به رو نیست و آنقدر از خشکسالی و کم‌آبی استان‌های دیگر از جمله سمنان گفته شد تا آنجا که حتی در سفر رئیسی رئیس جمهور کشور به این استان نیز، فریاد نماینده مجلس بلند برای جلوگیری از احداث سد فینسک بلند شد و مسئول اول اجرایی کشور را متقاعد به پیگیری دوباره امور کرد.

اثرات ناشی از تغییرات اقلیمی، بحران کمبود آب در عراق را تشدید کرده است. چهار سال گذشته یکی از نهرهای آب که از روستایی واقع در شمال بغداد می گذشت، خشک شد و به گفته یکی از کشاورزان، این پدیده نامطلوب باعث نابودی اکثر درختان شده است. در پی این مشکل زیست محیطی، کشاورزان سعی کردند چاه حفر کنند اما متوجه شدند که آب های زیرزمینی خیلی شور بوده و برای کشاورزی مناسب نیستند.

دومین ماه از سال آبی ۱۴۰۰ در حالی پایان یافت که کم‌آبی گسترده در کشور هم‌چنان ادامه دارد. برخی تصور می‌کردند بارش‌های مقطعی اخیر بتواند بخشی از ظرفیت خالی منابع آب زیرزمینی و سدها را پر کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت منابع آبی کشور وخیم‌تر از آن است که بارش‌های پراکنده و موقت بتواند آن را جبران کند. آخرین آمار از وضعیت بارندگی‌های کشور حاکی از این است که باوجود بارندگی ۲۱.۸ میلی‌متری در ۵۲ روز سپری شده از سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰، هم‌چنان ۱۰ استان کشور شاهد کاهش بارندگی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل هستند و وضعیت آبی این استان‌ها حتی نسبت به سال گذشته وخیم‌تر نیز شده است.

استاندار خوزستان با تشریح وضعیت منابع آبی استان خوزستان تاکید کرد: منابع آبی استان خوزستان به شدت کاهش یافته و استان به هیچ وجه در شرایط مناسب آبی قرار ندارد. صادق خلیلیان شامگاه جمعه ۲۸ آبان ماه در یک گفتگوی تلویزیونی ضمن اشاره بر تاثیر خشکسالی بر وضعیت منابع آبی استان خاطرنشان کرد: بخشی از شهرهای استان از آب شیرین‌کن برای آب آشامیدنی استفاده می‌کنند و در بخش‌های شمالی استان با وجود سدها، آب آشامیدنی برخی روستاها دچار مشکل شده که آبرسانی از طریق تانکر انجام‌ می‌شود.

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی با اشاره به وضعیت دما و بارش در سال جاری از احتمال افزایش بارش در ماه‌های پیش رو می‌گوید. احد وظیفه با اشاره به وضعیت بارش در سال آبی جاری خاطرنشان کرد: از اول سال آبی تاکنون ۲۷ درصد بارش‌ها در کشور کمتر از میزان نرمال بوده‌ است. به همین علت انتظار می‌رفت که با پاییزی کم‌بارش به‌ویژه در جنوب غرب مواجه باشیم.

بنا بر اعلام وزارت نیرو، میزان مصرف آب در بخش کشاورزی در سال ۱۳۷۳ معادل ۷۶/۳ میلیارد مترمکعب بوده و این رقم در سال ۹۹ به ۸۲ میلیارد مترمکعب رسیده است. مصرف آب شرب نیز از سال ۱۳۷۳ تا سال ۱۳۹۹ به ترتیب از ۴/۱ به ۸/۳ میلیارد مترمکعب تغییر کرده است. با توجه به برداشت حدود ۹۳ میلیارد مترمکعب آب برای تأمین مصارف مختلف، حدود ۹۰ درصد از منابع آب تجدیدشونده کشور مصرف می‌شود که بیش از دو برابر شاخص بین‌المللیِ تعریف‌شده برای این امر است.

بعد از گذشت حدود ۱۰ روز از آغاز تجمع اعتراضی کشاورزان اصفهانی نسبت به خشک شدن زاینده‌رود، قشرهایی از مردم این شهر نیز به کشاورزان پیوستند و با تجمع در کنار پل خواجو خواهان جاری شدن دائمی آب این رودخانه شدند. تجمع‌کنندگان، امروز (جمعه-۲۸ آبان) در بستر خشک زاینده‌رود جمع شدند و شعارهای اعتراضی سر دادند.

ابتکار IWA's Climate Smart Utilities از شرکت‌ها برای تلاش برای دستیابی به بی‌طرفی کربن و در عین حال سازگاری با تغییرات آب و هوایی حمایت می‌کند. سازگاری با تأثیرات تغییرات آب و هوایی در سراسر یک سیستم آبی مستلزم درک خطراتی است که می تواند سیستم و آسیب پذیری های آن را تحت تأثیر قرار دهد. سپس این اطلاعات می تواند به عنوان مبنایی برای شناسایی و اجرای اقدامات سازگاری مورد استفاده قرار گیرد.

یک کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی گفت: تمرکز و هسته اصلی سیاست‌های اقتصادی دولت بر توسعه بخش مسکن متمرکز شده است، درحالی که این بخش اقتصادی به طور تقریبی انبوهی از بحران های زیست محیطی را پدید آورده است، چراکه برای توسعه مسکن نیازمند تغییر کاربری اراضی پیرامون شهرها هستیم. داریوش مختاری در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه تغییر کاربری به طور معمول جریان‌های سیلابی را تشدید می کند، اظهارکرد: در همان حال، توسعه بخش مسکن با درخواست انشعاب (اشتراک) آب همراه است و مخاطرات تامین آب شرب را به ویژه برای سال‌های خشک افزایش می دهد. 

مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات‌ آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: بارش‌های اخیر تاثیر چندانی در حل مشکل آبی تهران نداشته و در شرایطی که این بارندگی‌ها تداوم داشته باشد می‌توانیم نسبت به بهبود ورودی آب و افزایش نسبی ذخایر سدها امیدوار باشیم. محمد شهریاری در گفت‌وگو با ایسنا،  با اشاره به وضعیت ذخیره سدهای پنجگانه تهران، اظهار کرد: در حاضر حجم ذخیره مخازن سدهای تهران ۴۰۹ میلیون مترمکعب است که در مقایسه با ۶۸۱ میلیون متر مکعب روز مشابه سال گذشته با کسری ذخیره آب ۲۷۲ میلیون مترمکعب همچنان مواجه هستیم.

مصرف انرژی در صنعت آب به انتشار جهانی کربن کمک می کند، در حالی که انتشار گازهای گلخانه ای از اکسیدهای نیتروژن و گاز متان در سیستم های فاضلاب نیز وجود دارد. با توجه به ابتکار WACCLIM IWA، استفاده گسترده از فناوری‌ها و پمپ‌های تصفیه منسوخ یا نامناسب منجر به انتشار غیرضروری کربن بالا از مصرف انرژی و متان و اکسید نیتروژن از فرآیندهای تصفیه فاضلاب می‌شود. بنابراین، شرکت‌های بخش آب نقش بزرگی در کاهش انتشار کربن و بهبود بهره‌وری انرژی برای کمک به دستیابی به هدف توافق شده بین‌المللی یعنی افزایش بسیار کمتر از ۲ درجه سانتی‌گراد در دمای جهانی دارند.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا گفت: میزان بارش‌ها در مهرماه امسال نسبت به دوره بلندمدت ۵۳ ساله، کاهش ۴۲ درصدی داشته است اما در روزهای اخیر به دلیل بارش‌ها شاهد تغییر شرایط هستیم. قاسم تقی‌زاده خامسی در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه بارش‌های چند روزه نمی‌تواند بحران آب ۵۰ ساله را جبران کند، اظهار کرد: البته بارش‌های سه روز گذشته در برخی استان‌ها مثل قم، اصفهان، قزوین، تهران، مرکزی، یزد و کرمان درصد بارندگی را نسبت به متوسط ۵۲ ساله که معیار اصلی در مقایسه بارش است، افزایش داد و از -۴۰ به -۷ رسید.