بیلان آب ایران - معادلهٔ بیلان آب در یک حوضهٔ آبریز

۲۱ بهمن ۹۹ ، ۲۰:۲۲ نويسنده: بهزاد سرهادی

به‌طور کلی می‌توان اجزای ورودی و خروجی آب به یک حوضهٔ آبریز، به عنوان واحد حسابداری اصلی برای مدیریت آب را به شکل زیر در نظر گرفت:

$P+Qin=ET+\Delta S+Qout$

در این رابطه P بیانگر بارندگی، $Qin$ جریان آب به داخل حوضهٔ آبریز، ET تبخیرتعرق (مجموع تبخیر آب از خاک، سطح بدنه‌های آبی و گیاهان)، $\Delta S$ تغییرات در ذخیره آب و $Qout$ جریان خروجی آب از حوضه آبریز می‌باشد. به هر یک از این پارامترها در معادلهٔ بیلان، یک مؤلفه می‌گویند. مؤلفه‌های بیلان را می‌توان به صورت حجم (در یک زمان معین)، جریان (حجم در واحد زمان، مانند مترمکعب بر سال)، یا چگالی جریان (یعنی به صورت حجم در واحد سطح در واحد زمان، مانند میلیمتر در روز در مترمربع) درآورد و در معادله استفاده کرد.

معادلهٔ کلی بیلان حوضهٔ آبریز را می‌توان به اشکال خاصی نیز تبدیل کرد. مثلاً می‌توان زیربخش‌های مؤلفهٔ بارش را در قالب بارش برف و باران تجزیه کرد؛ جریان خروجی و ورودی را در قالب آب‌های سطحی و زیرزمینی و آب‌هایی که به صورت طبیعی یا توسط انسان تخلیه یا اضافه می‌شوند تقسیم کرد؛ تبخیرتعرق را می‌توان به تبخیر از سطح آب، تعرق از گیاهان، تصعید از برف و غیره تقسیم نمود؛ ذخیره آب را نیز به صورت حجم آب سطحی و زیرزمینی یا رطوبت تقسیم کرد. به‌طور کلی ارائه کردن مؤلفه‌های بیلان به صورت جز به جز، مطلوبیت بیشتری دارد چراکه می‌توان اجزای اصلی بیلان آب را با جزئیات بیشتری درک نمود، اما همواره محدودیت‌های مختلف مانند توان محاسباتی و اندازه‌گیری، فناوری‌های در دسترس، هزینه و غیره موجب می‌شود تا برخی از مؤلفه‌ها بصورت تلفیقی و تجمیع شده در معادله لحاظ گردند. مثلاً عدم امکان محاسبهٔ اجزای تبخیر و تعرق به دلیل نداشتن امکانات کافی موجب می‌شود تا آنرا نتوان به شکل جزء به جزء ارائه کرد و صرفاً تمامی تبخیر و تعرق‌های صورت گرفته در یک واحد حسابداری را در قالب یک عدد تجمیع شده، برآورد نمود. به‌طور کلی، بیلان آب را در قالب جداول به تفکیک مؤلفه‌ها و در واحدهای زمانی مختلف نمایش می‌دهند.