راهنمای بررسی اثر فعالیت های کشاورزی بر کمیت و کیفیت آب های سطحی

۲۸ آبان ۹۴ ، ۱۸:۳۶ نويسنده: بهزاد سرهادی

کشور ایران علی رغم تنوع آب و هوایی و غنای زیستی، با متوسط بارندگی سالیانه حدود 250 میلی متر و 135 تا 140 میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر جزو کشورهای خشک و کم آب به حساب می آید. عدم توزیع یکنواخت و متناسب نزولات جوی نیز بر این مشکلات افزوده است، به گونه ای که بیش از 75 درصد از کشور دارای بارندگی کم تر از 250 میلی متر در سال می باشد. در این میان بخش کشاورزی با مصرف حدود 90 میلیارد مترمکعب آب در سال در 8 میلیون هکتار زمین زیر کشت آبی بزرگ ترین مصرف کننده و اصلی ترین آلوده کننده آب به حساب می آید.

به دلیل عدم وجود استراتژی مدون و بلند مدت، عدم توجه به ملاحظات زیست محیطی و عدم انطباق با راهبردهای توسعه پایدار، بخش کشاورزی علیرغم دارا بودن پتانسیل های مثبت، تهدیداتی را متوجه محیط زیست علی الخصوص منابع آب سطحی و زیرزمینی نموده است. این تهدیدات زیست محیطی نهایتا منجر به کاهش استانداردهای زندگی و عدم توسعه پایدار در بخش کشاورزی و تهدید امنیت غذایی نیز می گردد.

اولین گام در جستجوی روش هایی برای کاهش پیامدهای زیان بار این فعالیت ها بر کمیت و کیفیت آب های سطحی، شناخت آثار ناشی از آنها می باشد. در این راهنما تلاش شده است ضمن ارائه یک طبقه بندی از فعالیت ها، ابزار و شاخص های لازم برای تعیین اثرات فعالیت هایی چون برداشت آب و تخلیه زه آب ها، استفاده از سموم، آفت کش ها، انواع کودهای شیمیایی و آلی، صنایع تبدیلی روستایی، ماشین آلات کشاورزی و غیره و همچنین روش هایی برای تقلیل آثار مخرب ارائه گردد.

هدف از تهیه این راهنما ارائه روش ها و شاخص هایی برای تعیین آثار فعالیت های کشاورزی بر کیفیت و کمیت آبهای سطحی، هم چنین روش هایی برای مدیریت و کاهش آثار سوء این فعالیت ها می باشد. این راهنما با اهداف مشخص ذیل تهیه شده است.

1- برآورده نمودن نیاز کارشناسی در زمینه تعیین اثرات کمی و کیفی ناشی از فعالیت های کشاورزی بر منابع آب سطحی با ارائه شاخص های کاربردی با قابلیت به کارگیری و تفسیر نسبتا ساده

2- ارائه راهنمایی جهت چگونگی پایش منابع آب سطحی، متناسب با نوع فعالی تهای کشاورزی

3- ارائه شیوه ها و راهکارهای فنی و مدیریت پیشگیری و کنترل آثار فعالی تهای کشاورزی بر منابع آب سطحی

گستره کاربرد این راهنما شامل بررسی آثار انواع فعالیت های کشاورزی از قبیل زراعت آبی، باغات میوه، پرورش دام و طیور و آبزیان، جنگل ها و مراتع و صنایع روستایی بر کمیت و کیفیت آ بهای سطحی و هم چنین روشهای تقلیل آثار منفی آن می باشد. این راهنما برای حوزه ستادی وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، شرکت های آب منطقه ای، شرکت های آب و فاضلاب و بخش خصوصی شاغل در زمینه های مرتبط با کشاورزی قابل استفاده خواهد بود.