اگر با بهره‌گیری از علوم مدیریت منابع آب، استفاده از منابع جنگلی و غیره در دهه‌های گذشته مبتنی بر اصول توسعه پایدار می‌بود، شاهد یک بیابان‌زایی گسترده در کشور نبودیم. در خشکسالی‌های طبیعی که در تاریخ 6 هزار ساله ایران همواره تکرار شده است، معمولا دوره‌های ترسالی و خشکسالی در کنار هم دیده می‌شوند؛ تنوع گونه‌ای ایران مرهون همین دوره‌ها است اما امروز نه تنها ایران، بلکه جهان شاهد رشد پدیده بیابان‌زایی به دلیل عملکرد غلط بشر است.

بر اساس آمارهای ثبت شده، پایین رفتن تراز سطح آب دریاچه ی ارومیه از ابتدای آخرین دوره خشکسالی در حوضه آبریز ارومیه، یعنی حدود 15 سال گذشته آغاز شده و این روند تا به امروز که کاهش چشمگیر ذخیره آبیِ این دریاچه به یک بحران زیست محیطی تبدیل گشته به شکلی تصاعدی ادامه پیدا کرده است. و این درحالی است که حوضه ارومیه در طی سالیان دور بارها چنین کاهش بارندگی و یا به عبارتی خشکسالی را تجربه کرده است. خشک شدن روخانه‌ها بستر آنها را به کانونی برای گرد و غبار تبدیل می‌کند.  با خشک شدن دریاچه ارومیه به دلیل آنکه جهت وزش باد در ایران غرب به شرق است، تا مدت‌ها شاهد گرد و غبار به همراه ذرات نمک در کشور خواهیم بود و این تنها یکی از پیامدهای بحران پیشرو است. 

در اینجا سعی شده با استفاده از آمار و ارقام معتبر و مقالات و منابع علمی، علت و یا علل بروز این فاجعه بررسی گردد و سپس به شرح راهکارها برای بازسازی و کنترل این بحران پرداخته شود. اما به الزام، ابتدا و بعد از آوردن مقدمه‌ای درباره ی دریاچه ارومیه تعاریف مرتبطی در همین زمینه، همچون تغییر اقلیم، مدیریت یکپارچه منابع آب و خشکسالی... را مرور خواهیم کرد، سپس به بررسی موشکافانه این موضوع خواهیم پرداخت.

 

تغییر اقلیم:

آنچه که امروز ذهن‌ها را به خود مشغول ساخته است، بحران کم آبی است؛ افزایش جمعیت از یک سو و استفاده بی رویه از منابع آب از سوی دیگر جوامع بین المللی را از لحاظ تامین منابع آبی در فشاری مضاعف قرار داده است. در حال حاضر، بسیاری از کشورهای جهان خشکسالی‌های کم سابقه‌ای را به واسطه تغییرات گسترده اقلیمی و همچنین از بین رفتن سفره‌های آب زیر زمینی تجربه می‌کنند.

بیش از سه دهه است که موضوع تغییر اقلیم  در سطح جهانی مطرح شده و بررسی تاثیر تغییرات آب و هوایی و روند تدریجی گرم شدن زمین بر استراتژی توسعه در حوزه‌های مختلف، بیش از پیش در کانون توجه دولتمردان و مراجع علمی قرار گرفته است. از منابع آب و حوزه انرژی گرفته تا کشاورزی، منابع غذایی، بهداشت، جنگلها و رویدادهای طبیعی نظیر سیل و طوفان می‌توانند از تغییرات آب و هوایی تاثیر بپذیرند و از این رو ضروری است که پیامدهای این پدیده در برنامه ریزی‌های بلندمدت این حوزه‌ها مد نظر قرار گیرد.

اقلیم به عنوان متوسط شرایط آب و هوایی در منطقه خاص و معین توصیف می‌شود و تغییر اقلیم عبارتست از تغییر معنی‌دار در متوسط داده‌های هواشناسی در طی یک دوره زمانی. این پدیده دارای دو منشاء طبیعی و انسانی است. منشاء طبیعی آن دوره‌های تناوبی نجومی و تغییر در میزان انرژی خروجی از خورشید (ناشی از اختلالات خورشیدی) و منشاء انسانی آن نیز تولید گازهای گلخانه‌ای می‌باشد. به عبارتی تغییر اقلیم، هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب و هوایی، که در طولانی مدت در یک منطقه رخ بدهد می‌باشد.

بسیاری از تغییرات در سیستم‌های اقلیمی در یک منطقه با تأخیر رخ می‌دهند. زیرا سیستم اقلیمی کره‌ی زمین بسیار بزرگ است و به کندی حرکت می‌کند و به ورودی‌ها با تأخیر پاسخ می‌دهد. برای مثال یک سال خشکسالی تنها سبب کاهش آرام سطح دریاچه‌ها یا خشک شدن حاشیه زمین‌های هموار می‌گردد. در سالهای بعدی این شرایط ممکن است با کاهش بارش منجر شود که احتمالاً به یک سال خشک تر دیگر منجر می‌گردد. وقتی که نقطه‌ی بحرانی  بعد از چند سال فرا می‌رسد، کل سیستم ممکن است به صورت دیگر تغییر کند و این حالت در هر صورت به توقف بارش منجر می‌شود.

بیشتر اَشکال نوسان پذیری داخل یک سیستم اقلیمی را می‌توان به شکل پسماند محسوب نمود، به این مفهوم که وضعیت جاری اقلیم نه تنها بیانگر ورودی‌های آن بلکه تاریخچه چگونگی پیدایش و رسیدن به این مرحله در آن می‌باشد. مثلاً، یک دهه شرایط خشکسالی می‌تواند موجب نابودی دریاچه‌ها، خشک شدن کامل دشتها و توسعه کویرها شود. در عوض، این شرایط می‌تواند به بارشهای کمتر در سالهای جاری بینجامد... بطور خلاصه، تغییر اقلیمی می‌تواند یک فرایند دائمی باشد زیرا جنبه‌های گوناگون محیطی با نسبتهای متفاوت و به طرق گوناگون نسبت به نوساناتی که ناگزیر روی می‌دهد، پاسخ می‌دهند.

تغییرات آب و هوایی (گرم شدن کره زمین) موجب تغییر در توزیع زمانی و مکانی بارش و همچنین میزان و نوع آن (برف یا باران)، تغییر در میزان بزرگی سیلابها، تغییر در میزان آورد سالیانه، تغییر در ماههای محتمل وقوع سیلابهای حداکثر، تغییر در کیفیت آبها، تغییر در میزان تبخیر و همچنین میزان تغذیه سفره آبهای زیرزمینی خواهد شد.

در ادامه قادر به دانلود یک اسلاید در همین زمینه می باشید.

دانلود فایل پاورپوینت

(حجم: 6 مگابایت)

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

پروژه تخصصی در لینکدین

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح