تجربه ۷۰ ساله کشور در تغییر اقلیم

قائم مقام ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به برخی گفته‌ها در زمینه وارد شدن ایران از دوره خشکسالی به ترسالی با تاکید بر اینکه در حال حاضر نه در ایران بلکه در کل دنیا روش‌های پیش‌بینی خشکسالی و ترسالی ارائه نشده است، گفت: در این زمینه نمی‌توان به طور قطعی اظهار نظر کرد ولی روند موجود یک روند ترسالی را نشان می‌دهد و امیدواریم روند ترسالی رخ داده باشد.

دکتر جهانگیر پرهمت در گفت‌وگو با ایسنا، وارد شدن به دوره‌های "ترسالی" یا "خشکسالی" را بر اساس احتمال و پیش‌بینی دانست و گفت: روندی که در ۲۰ سال گذشته شاهد بودیم مشابه یک دوره حدوداً ۲۰ ساله‌ای بوده که از اوایل دهه ۳۰ خشکسالی در کشور آغاز شد و تا اواخر دهه ۴۰ ادامه داشته است به طوری که در آن مقطع نیز خشکسالی‌های بسیار شدیدی در کشور رخ داده است.

وی خشکسالی سال ۴۱-۱۳۴۰ را نمونه بارز این خشکسالی دانست و ادامه داد: در دهه ۸۰ و ۹۰ خشکسالی تقریبا طولانی ۲۰ ساله را تجربه کردیم. این خشکسالی از اواخر سال ۱۳۷۷ آغاز شد و تا ۱۳۹۷ ادامه داشت.

پرهمت خاطر نشان کرد: بر اساس آمار و اطلاعاتی که داریم، تشابهاتی میان این دو دوره خشکسالی وجود دارد. پس از دوره‌ خشکسالی اول، دوره "تر سالی" ایجاد شد به گونه‌ای که از سال ۱۳۵۳ به بعد دوره ترسالی آغاز شد و تا سال ۱۳۷۷ ادامه داشته است.

وی تاکید کرد: اینکه گفته می‌شود دوره ترسالی، ‌به این معنا نیست که در همه سال‌های دوره بارندگی بیش از میانگین دراز مدت است یا بارندگی با بارش‌های زیاد داریم بلکه مقدار بارش سالیانه در بیشتر سال‌های دوره ترسالی از متوسط درازمدت بیشتر بوده و در طول این دوره نیز خشکسالی‌هایی نیز بوقوع می پیوندد. بنابراین در "ترسالی" سال‌های با بارش‌های خوب داریم ولی در طی این سال‌ها خشکسالی‌هایی نیز اتفاق افتاده است.

قائم مقام ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اضافه کرد: روندی که در یکی دو سال اخیر مشاهده می‌کنیم، برگشت روند را به دوره ترسالی نشان می‌دهد ولی این گفته به صورت احتمال است و نمی‌توان در خصوص پدیده‌های طبیعی به طور قطعی اظهار نظر کرد. روند موجود یک روند ترسالی را نشان می‌دهد و امیدواریم روند ترسالی رخ داده باشد و ما از دوره خشکسالی بسیار طولانی خارج شده باشیم.

عدم پیش‌ بینی‌ درباره ترسالی

وی در خصوص دلایل عدم قطعیت در زمینه ترسال بودن یا خشکسالی اظهار کرد: در هیچ کشوری پیش‌بینی و اعلام قطعی وقوع ترسالی و یا خشکسالی وجود ندارد؛ چراکه تر سالی و یا خشکسالی روندهای بسیار طولانی است و تمام پیش بینی‌هایی که در حال حاضر در دنیا صورت می‌گیرد بر مبنای آمارهای مشاهده‌ای کوتاه مدت و یک سری فرضیات است.

دبیر کارگروه آب این ستاد توسعه فناوری‌های آب و خشکسالی اضافه کرد: به عنوان مثال اگر در میزان تولید CO۲  جو زمین بر اثر سوختن سوخت‌های فسیلی تغییراتی رخ دهد بر روی لایه ازون، میزان انرژی ارسالی به سطح زمین و اقلیم و تغییرات اقلیم اثر گذار است و بر اساس این فرضیات روند آب و هوایی آینده پیش بینی می‌شود.

پر همت، تاکید کرد: در حال حاضر هیچ کشوری در دنیا روشی برای پیش‌بینی دقیق وضعیت آب و هوایی در آینده ارائه نداده است ضمن آنکه پیش‌بینی‌های چند هفته و چند ماه آینده نیز با احتمال است.

تغییر نوع بارش از برف به باران

دبیر کارگروه آب ستاد آب و خشکسالی معاونت علمی بخشی از تغییر نوع بارش برف به باران را مربوط به تغییرات اقلیم دانست و یادآور شد: بخشی از این تغییرات نیز بر اساس نوسانات سالانه است. در سال جاری نسبت به سال گذشته و دو سال قبل سرمای بیشتری داشتیم،  برف بیشتری هم بر جای مانده است.

وی با بیان اینکه افزایش سرمای همراه با بارش سال جاری را به فال نیک می‌گیریم، اظهار کرد: این امر باعث باعث بارش برف می‌شود و برف مخزن طبیعی آب است که در ارتفاعات ایجاد می‌شود و با ذوب این مخازن طبیعی، به تدریج آب آن به پایین دست می‌رسد.

پرهمت، خاطر نشان کرد: در سال جاری شاهدیم که دوره سرما بیشتر شده به گونه‌ای که در اواسط بهمن‌ماه دو سال گذشته شاهد شکوفا شدن درختان بودیم ولی خوشبختانه در سال جاری در ارتفاعات اطراف تهران برف وجود دارد و یا در نوار جنوبی ارتفاعات البرز از ۱۶۰۰ متر به بالا برف وجود داشته است.

وی با تاکید بر اینکه این نشانه‌ها مشخص می‌کند که سرما نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شده است، یادآور شد: ولی اینکه گفته شود زمستان گرم‌تر شده، بر اساس آمارها و اطلاعاتی است که ایستگاه‌های هواشناسی ۵۰ سال گذشته و بخصوص دو دهه گذشته نشان می‌دهند،بر همین اساس این موضوع برای آینده نیز قطعی نیست و محتمل است، بنا براین در برنامه‌ریزی‌های توسعه برای هر کدام از این احتمالات بایستی سناریوهایی را پیش بینی و در برنامه‌ها لحاظ کرد.

قائم مقام ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خاطر نشان کرد: به اعتقاد برخی متخصصین، بخشی از دلایل سردتر شدن دمای زمستان سال جاری به دلیل نوسانات سالانه است ولی از سوی دیگر بشر امروز در کره زمین تغییرات زیادی ایجاد کرده است و این تغییرات بر روی اقلیم اثر گذار است و ممکن است بخشی از گرم شدن زمین ناشی از این عوامل باشد و ممکن است اثراتی را بر روی دمای فصلی نیز داشته باشد.

به گفته این محقق این تغییرات حاصل از فعالیت‌های انسانی در سطح زمین موجب شده است تا زمستان را سردتر و یا گرم‌تر کند و به طور کلی در سال جاری سرمای کمتری را بر روی زمین داشته باشیم، بنابراین سردتر شدن زمستان‌ها به هر دو علت نوسانات طبیعی و یا تأثیر پذیری از فعالیت‌های انسانی در کره زمین می‌تواند باشد.

بارندگی و وقوع سیل

پرهمت، با تاکید بر اینکه همواره بارندگی‌هایی که به سطح زمین می‌رسد به چند بخش تقسیم می‌شود، گفت: بخشی از بارش‌ها به زمین نفوذ می‌کند و بخشی از آن در سطح زمین و در لابلای پستی بلندی‌های سطح زمین و یا توسط برگ درختان جذب می‌شود و بخش دیگر آن تبخیر و مازاد آن بر سطح زمین جاری خواهد شد.

وی با بیان اینکه مازاد این بارندگی‌ها به صورت رواناب‌ها در سطح زمین جاری و تبدیل به سیل می‌شوند، اضافه کرد: اینکه واقعا از بارندگی چه میزان سیل رخ می‌دهد بستگی به این دارد که آیا علت وقوع سیل رخ داده یک سیل طبیعی است و یا غیر طبیعی.

پرهمت در این باره توضیح داد: بخشی از سیل‌هایی که در کشور رخ می‌دهد بر اثر تخریب بالا دست است و اینکه چگونه می‌توانیم با وقایع سیل برخورد کنیم، ما اعتقاد  داریم که سیلاب را باید در منشا کنترل کرد تا هم به عنوان منابع آبی از آن استفاده شود و هم از خسارات آن در پایین دست جلوگیری شود.

دبیر کارگروه آب ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سیلاب‌ها را قابل مهار و کنترل دانست و افزود: در کشوری خشکی مانند کشور ما که دچار خشکسالی است، نیاز است تا بخشی از سیلاب‌ها در بالا دست و یا در زیر زمین برای مصارف سال آینده مهار شود.

وی با اشاره به وجود قریب به ۶۰۰ دشت دارای آبخوان شناخته شده در سطح کشور، گفت: اغلب این آبخوان‌ها در شرایط بحرانی است و با مهار رواناب‌ها در این آبخوان‌ها هم این آبخوان‌ها تغذیه خواهند شد و افت ایجاد شده در آنها به دلیل خشکسالی و برداشت‌های بیش از حد جبران می شود.

این محقق با بیان اینکه به دلیل خشکسالی موجود در کشور و شدت تبخیر آب، کمتر می‌توانیم آب را در سطح زمین ذخیره سازی کنیم، تاکید کرد: ولی با مهار آب در بالا دست و تزریق آن در زیر زمین به راحتی می‌توان این آب‌ها را ذخیره کرد و به عنوان انتقال بین سالی، برای سال‌های بعد مورد استفاده قرار گیرد.

احیا سفرهای زیر زمینی برای ذخیره سازی آب

پرهمت منظور از ذخیره سازی آب در زیر زمین را به معنای استفاده از سفره‌های زیر زمینی دانست و خاطر نشان کرد: اگر آبی که در بالادست است، در سرشاخه‌ها کنترل شود و با روش‌های آبخیزداری و آبخوان داری در بالا دست به سفره‌های زیر زمینی تزریق شود، می‌توان از این آب‌ها برای سال بعد بهره برداری کرد.

وی در خصوص تخریب سفره‌های زیر زمینی و ذخیره سازی آب در آنها توضیح داد: اینکه گفته می‌شود که در زیر زمین امکان ذخیره سازی آب وجود ندارد از نظر علمی نادرست است ولی اینکه گفته می‌شود که خاک آبخوان‌ها بر اثر افت، متراکم شده‌اند صحیح است و در چنین شرایطی اگر آب به سفره‌های زیر زمین تزریق شود، بخشی از بافت این آبخوان‌ها بازسازی می شود و علاوه بر این آبخوانهای آبرفتی و کارستی در کشور ظرفیت بسیار زیادی دارند که قابلیت نگهداری همه سیلابهای فعلی را دارا هستند.

پرهمت تاکید کرد: ۱۰۰ درصد این آبخوان‌ها از بین نرفته‌اند و می‌توان آب را به آن هدایت کرد.

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح