نوسانات ال نینو-جنوبی (ENSO) یکی از مهم ترین و طولانی ترین پدیده های اقلیمی در این سیاره است. این می تواند منجر به تغییرات در مقیاس بزرگ در فشار سطح دریا، دمای سطح دریا، بارش و باد شود - نه تنها در مناطق استوایی بلکه در بسیاری از مناطق دیگر جهان. ENSO تغییرات طبیعی سال به سال در اقیانوس و جو در اقیانوس آرام استوایی را توصیف می کند. دمای سطح دریا در چرخه اقیانوس آرام استوایی مرکزی و شرقی بین بالاتر و کمتر از میانگین. حالت ال نینو زمانی رخ می دهد که دمای سطح دریای اقیانوس آرام مرکزی و شرقی استوایی به طور قابل ملاحظه ای گرمتر از حد معمول باشد (شکل 1، بالا را ببینید). شرایط لانینا زمانی اتفاق می‌افتد که آب‌های اقیانوس آرام استوایی مرکزی و شرقی به طور قابل‌توجهی خنک‌تر از حد معمول باشند (شکل 1، پایین را ببینید). یک رویداد لانینا معمولاً، اگرچه نه همیشه، به دنبال یک رویداد ال نینو می آید.

دومین ماه از سال آبی ۱۴۰۰ در حالی پایان یافت که کم‌آبی گسترده در کشور هم‌چنان ادامه دارد. برخی تصور می‌کردند بارش‌های مقطعی اخیر بتواند بخشی از ظرفیت خالی منابع آب زیرزمینی و سدها را پر کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت منابع آبی کشور وخیم‌تر از آن است که بارش‌های پراکنده و موقت بتواند آن را جبران کند. آخرین آمار از وضعیت بارندگی‌های کشور حاکی از این است که باوجود بارندگی ۲۱.۸ میلی‌متری در ۵۲ روز سپری شده از سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰، هم‌چنان ۱۰ استان کشور شاهد کاهش بارندگی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل هستند و وضعیت آبی این استان‌ها حتی نسبت به سال گذشته وخیم‌تر نیز شده است.

تغییر اقلیم و به دنبال آن خشکسالی در سال گذشته، کشاورزان گلستان را به مشکلات زیادی روبه‌رو کرده و زندگی و معیشت آنها تحت تأثیر از این مسئله قرارگرفته است. مجموع بارش‌های سالانه در گلستان ۹ میلیارد مترمکعب است که ۷۰ درصد آن تبخیر شده و ۳۰ درصد معادل دو و نیم میلیارد مترمکعب آن تبدیل به منابع آبی در اختیار می‌شود. ۵۰ درصد از منابع آبی در اختیار نیز رواناب رودخانه‌ها بوده و ۵۰ درصد هم به سفره‌های آب زیرزمینی راه پیدا می‌کنند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان گفت: در چهار حوضه کارون، مارون، دز و کرخه محدودیت کشت پاییزه داریم. خدارحم امیری زاده در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به کشت پاییزه در خوزستان اظهار کرد: بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی در حوزه کشاورزی در خوزستان از رودخانه‌های بالادست تامین می‌شود و این مساله در حالی است که در استان‌های بالادست با کاهش حدود ۵۰ درصدی بارش‌ها مواجه هستیم.

معاونت مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی به بررسی وضعیت تنش آب شرب در کشور در سال جاری پرداخت. به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این گزارش آمده: با توجه به وضعیت کاهش بارندگی ها در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ و همچنین افزایش دمای هوا، پیش بینی می شود که در ماه های گرم سال ۱۴۰۰ شهرهای متعددی از کشور با تنش آب شرب مواجه باشند و از این منظر دچار مشکل شوند، همانند آنچه در سال آبی ۱۳۹۷-۱۳۹۶ در برخی از شهرهای کشور رخ داد و در مواردی این تنش ها به مناقشات اجتماعی نیز تبدیل شدند.

1.2.1 تعریف خشکسالی

خشکسالی یک ویژگی مکرر در همه اقلیم ها است و عموماً با توجه به میانگین آب و هوای بلند مدت یک منطقه مشخص می شود. با توجه به ماهیت پیچیده خشکسالی، تعریف آنها در مناطق اقلیمی متفاوت است و به طور سنتی در بخش های آسیب دیده و رشته های علمی متفاوت است. بنابراین مقایسه ویژگی های خشکسالی در زمان و مکان دشوار است.

رئیس مدیریت بحران سازمان جهادکشاورزی گلستان گفت: کاهش بارندگی و خشکسالی در سال زراعی جاری به ۲۷۷ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت وارد کرد. اوایل سال ۹۸ بود که بعد از بارندگی بی سابقه بین ۷۴ تا ۳۵۳ میلیمتری باران طی دو روز در سرتاسر گلستان، حجم قابل ملاحظه ای از آب پس از عبور از سدها روانه شهرستان های جنوبی این استان شد و بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی مردم منطقه، تا چندین روز زیر آب رفت و خسارت سنگینی به بخش کشاورزی وارد شد؛ حال با گذشت ۲ سال از این اتفاق این بار خشکسالی به جان کشاورزی گلستانی افتاد و بخش زیادی از اراضی آنها را از بین برد.

دریاچه ارومیه به عنوان نگین آبی شمال غرب کشور سالها بدلیلی کم آبی در آستانه حذف شدن از نقشه کشور بود دریاچه ای شور که حیات مردم ۱۵ میلیون نفر در منطقه به وجودش وابسته بود چرا که خشک شدن این نگین فیروزه ای همانا و خطر بروز بیماری و نابودی کشاورزی در منطقه به واسطه انتشار ریزگردهای نمکی همانا.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان گفت: میزان متوسط بارش دریافتی استان در فروردین‌ماه سال‌جاری، برابر با ۱۵ میلی‌متر بوده که کمترین بارش ثبت شده در فروردین‌ماه طی طول دوره آماری نیم قرن اخیر به شمار می‌آید.  "آرش آریانژاد" با اشاره به وضعیت بارش و تحلیل بارندگی ایستگاه‌های مبنا، محدوده‌های مطالعاتی و حوضه‌های آبریز  استان کردستان در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ گفت: میزان متوسط بارش دریافتی استان در فروردین‌ماه سال‌جاری، برابر با ۱۵ میلی‌متر است که این میزان نسبت به سال آبی گذشته و متوسط بلندمدت به ترتیب ۸۳ درصد و ۸۰ درصد کاهش را نشان داده و کمترین بارش ثبت شده در فروردین‌ماه در طول دوره آماری (نیم قرن اخیر) به شمار می‌آید.