نقشه های ناحیه بندی خطر سیلاب و سیلاب های گذشته

۰۵ مهر ۹۹ ، ۲۳:۲۴ نويسنده: بهزاد سرهادی

مولفه های جریان مانند پهنه پخش سیلاب، عمق و سرعت جریان به تنهایی تعیین کننده میزان خطرات تهدیدکننده سیلاب در سیلاب دشت نمی باشد، بلکه ترکیبی از پارامترهای جریان، عامل اصلی بروز خسارت ناشی از سیل است. لذا به منظور تعیین میزان تهدید سیل باید حدی از عوامل جریان مانند پهنه سیل گیر، عمق و سرعت جریان، سرعت پخش سیل و یا ترکیبی از آن ها را که می تواند آسیب ایجاد کند، به عنوان معیاری برای میزان خطرات سیل در نظر گرفت و بر آن اساس ناحیه بندی خطر را انجام داد. ناحیه بندی خطر عموما در نقشه های خطر سیلاب با رنگ بندی های متفاوت نشان داده می شود. کاربرد اصلی این نوع نقشه ها در مدیریت و برنامه ریزی کاربری اراضی در سیلاب دشت ها، بالا بردن سطح آگاهی مردم، توسعه طرح های کاهش خطرات سیلاب، تهیه برنامه های جامع مدیریت خطرپذیر ی سیلاب و تهیه دستورالعمل رویارویی با شرایط بحرانی می باشد. نقشه های خطر سیلاب مبنای تولید نقشه های خطرپذیری، بحران و سایر نقشه های مرتبط با مدیریت سیلاب است. شکل بالا نمونه ای از نقشه ناحیه بندی خطر سیل را نشان می دهد که سطوح خطر بر اساس حاصلضرب دو پارامتر سرعت و عمق جریان به 6 دسته مختلف تقسیم شده است.

در صورتی که اطلاعاتی از سیلاب های گذشته در منطقه وجود داشته باشد، می توان نقشه هایی را تهیه نمود که بر روی آن ها پهنه سیلاب و یا سطح تراز آب در سیلاب های گذشته مشخص شده باشد. همچنین می توان مقاطع رودخانه و نحوه پخش سیلاب در مقطع را نیز ترسیم نمود. این نوع از نقشه ها ارزیابی کلی از میزان خطرات موجود در منطقه ارائه می کنند و در صورتی که با دقت مناسبی تهیه شده باشند، می توانند مرجع اولیه برای بررسی و تحلیل سیلاب در منطقه باشند.

اطلاعات سیلاب های گذشته از منابع گوناگونی مانند اسناد تاریخی، تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی تهیه شده در هنگام وقوع سیلاب، مشاهدات صحرایی و داغاب های سیل، دستگاه ها ی اندازه گیری سرعت جریان، روزنام ه ها ی تاریخی، کارتوگرافی دستی و پرس و جو از ساکنین حاشیه رودخانه استخراج می شود.

این نوع از نقشه ها با وجود ساده بودن، کاربردهای گسترده ای دارند. اعتبارسنجی مدل های هیدرولیکی و هیدرولوژیکی که مقادیر سیلاب و نحوه پخش آن را در یک منطقه محاسبه می کنند، بالابردن سطح آگاهی مردم در خصوص خطرات سیلاب در منطقه و انجام برنامه ریزی برای رویارویی با شرایط بحرانی از موارد کاربرد این نوع نقشه ها می باشند. شکل حاضر نمونه نقشه تهیه شده بر اساس تصاویر ماهواره ای از سیلاب سال 2010 رودخانه سند پاکستان را نشان می دهد.