نمودار چرخه بیلان آب نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آب کشور ایفا می‌کند و به دلایل زیر اهمیت ویژه‌ای دارد. در کل، نمودار چرخه بیلان آب به عنوان یک ابزار کلیدی برای مدیریت پایدار منابع آبی کشور، جلوگیری از کمبودها و کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی ضروری است.

در ایران محدودیت ذاتی منابع آب قابل دسترس از یک طرف، و کم آبی ها و خشکسالی های اخیر از طرف دیگر، حساسیت بخش آب و ضرورت برنامه ریزی در مورد آن را مضاعف ساخته است. وجود نهادهای موازی در کنترل منابع آب در کشور و ضعف محسوس در مدیریت تقاضا، اجرای سیاست های بالادستی به منظور نیل به اهداف توسعه پایدار را با چالش همراه کرده است. بخشی نگری، هماهنگی حداقلی و فقدان برنامه ریزی جامع بین متولیان بخش منابع و مصارف، به عدم امکان ایجاد سامانه پایش و بیلان قابل اطمینان، منتهی گردیده است. فقدان جامعه آماری قابل استناد در وضعیت تغییر اقلیم و تشدید پدیده های حدی هیدرولوژیکی، منجر به بهره وری نازل در عمده بخش های مصرف کننده، بخصوص در بخش کشاورزی به عنوان مهم ترین عنصر تقاضای آب در کشور شده است.

سایت ارائه آمار و گزارش منابع آب کشور به آدرس www.NWDI.wrm.ir که توسط دفتر اطلاعات و داده های آب کشور در شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران توسعه یافته است اکنون در دسترس قرار گرفته است. از اهداف اساسی این سایت ارائه آمار خلاصه به صورت گرافیکی در قالب نمودار، جداول و تصاویر (نقشه) از آخرین وضعیت منابع آب کشور، شامل آب های سطحی و زیرزمینی، بدنه های آبی و تاسیسات انسان ساختی (سدها و...) است. همچنین بخش هایی در این سایت به منظور نمایه سازی شاخص های پیش بینی بارش و خشکسالی در کوتاه و بلند مدت ارائه شده است. تمام محتوای این سایت به صورت خودکار بروزرسانی می شود و امکان گزارش گیری از محتوای آن میسر می باشد.

ورود به NWDI

محاسبه و بستن بیلان آب در حوضه‌های آبریز و آبخوان‌های ایران برعهده وزارت نیرو قرار دارد و این وزارتخانه در دفتر مطالعات پایهٔ منابع آب، علاوه بر مدیریت گردآوری اطلاعات در سطح کشور (که از طریق شرکت‌های آب منطقه‌ای سی‌گانهٔ کشور انجام می‌گیرد)، تحلیل‌ها و گزارش‌های متعددی همچون بیلان آب را مرتباً تولید می‌نماید. بیلان آب در حوضه‌های آبریز (محدوده‌های مطالعاتی یا در حقیقت همان حوضه آبریز درجه سه) و آبخوان‌ها در قالب گزارش‌های مختلفی ارائه می‌شوند که از آن جمله می‌توان به مطالعات طرح جامع آب، اطلس منابع آب کشور، بهنگام‌سازی بیلان آب، تمدید ممنوعیت بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی و غیره اشاره داشت.

هر شکلی از محاسبهٔ بیلان، نهایتاً با عدم‌قطعیت روبروست. منشأ عدم‌قطعیت‌ها در محاسبات بیلان را می‌توان به دو منبع نسبت داد: تغییرات طبیعی در چرخهٔ آب و خطاهای اندازه‌گیری. تمامی مؤلفه‌های بیلان به اشکال مختلف تغییرپذیر هستند. از بارندگی گرفته، تا تبخیرتعرق، رواناب و نفوذ همگی تحت تأثیر پارامترهای مختلف تغییر می‌کنند و در برخی مناطق، میزان تغییرات بسیار شدیدتر است. همین‌طور ارتباط تنگاتنگ و در هم‌پیچیدهٔ پارامترهای مختلف، همچون دما، بارش، تبخیر، پوشش گیاهی و غیره موجب می‌شود تا به راحتی مقدار مؤلفه‌ها دستخوش تغییرات جدی قرار گیرند. خطاهای ناشی از اندازه‌گیری نیز، همان‌طور که گفته شد به دلیل ذات برخی از مؤلفه‌ها و پارامترها، یا حتی محدودیت‌های مالی، تخصصی و غیره ممکن است کم یا زیاد باشد.

در راستای برگزاری مجموعه رویدادهای مرتبط با «سمپوزیوم ملی مسائل حل نشده بیلان آب کشور» با توجه به محدودیت‌ها و عدم امکان برگزاری جلسات حضوری، بخشی از برنامه‌های این رویداد ملی به صورت سلسله نشست‌های مجازی برنامه‌ریزی شده است.

بخشی از آب کرهٔ زمین بر روی سطح زمین در قالب اقیانوس‌ها، یخچال‌ها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، آبراهه‌ها و تالاب‌ها است؛ همچنین بخش دیگر آن در زیرسطح زمین بصورت رطوبت خاک و آب‌های زیرزمینی است، و بخش دیگر در اتمسفر قرار دارد. بیش از ۹۷ درصد کل ذخایر آبی کرهٔ زمین در اقیانوس‌ها قرار دارد. از کل میزان آب موجود در خشکی، ۷۷ درصد به صورت یخچال‌ها و پوشش‌های برفی هستند و بخش اعظم دیگر آن بصورت ذخایر آب زیرزمینی است. آب به صورت مداوم از مسیرهای مختلف در چرخهٔ آب حرکت می‌کند؛ حرکت آب در برخی از این مسیرها بسیار سریع است مانند بارش بر روی زمین یا تبخیر پس از بارش؛ اما در برخی دیگر از مسیرها، آب با سرعت بسیار کندی در حد قرن‌ها و هزاره‌ها حرکت می‌کند مانند ذوب برف در یخچال‌ها. برای اطلاعات بیشتر می‌توان به مدخل چرخه آب رجوع کرد.

بیلان آب برگردان دو واژهٔ Water budget و Water balance است. بیلان آب بیانگر موجودی و تغییراتی است که در موجودی آب در یک محدودهٔ زمانی و مکانی بخصوص رخ می‌دهد. آب به دلیل حرکت در سه فاز جامد، مایع و گاز تحت انرژی‌های موجود در طبیعت، و همین‌طور تحولات مختلف طبیعی و انسانی، همواره در حال جابجایی است. اهمیت آب در حیات انسان و اکوسیستم‌ها موجب می‌شود تا مطالعه و ارزیابی وضعیت بیلان آب ضرورت یابد.

شکل 4.1 بودجه سالانه آب زمین

4.1 بودجه آب

بودجه آب، موجودی آب برای یک پیکره آب خاص (یا منطقه هیدرولوژیک) را در طی یک بازه زمانی مشخص نشان می دهد.

می توان آن را با استفاده از معادله پیوستگی تخمین زد، که تعادل بین ورودی، خروجی و تغییر ذخیره در هر قسمت از آب / منطقه هیدرولوژیک را برای یک مدت زمان بیان می کند:

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای بوشهر با تاکید بر بیلان منفی دشت‌های استان، در خصوص مخاطرات چاه‌های غیرمجاز هشدار داد. "حسین باشی زادگان" در نشست هم اندیشی مدیران عامل صنعت آب و برق استان بوشهر با حضور نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی گفت: در استان شاهد رشد 4.5 برابری جمعیت نسبت به گذشته هستیم که این موضوع محدودیت‌هایی را حاصل کرده و باعث شده دشت‌های استان با بیلان منفی مواجه شوند تا جایی که ادامه این روند منجر به خشک و بی‌آب شدن دشت‌ها خواهد شد.

اجرای مشترک 4 پروژه در زمینه مدیریت منابع آب توسط ایران و آلمان/ همکاری در زمینه پایش حوضه‌های آبریز با تصاویر ماهواره‌ای

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در دیدار با معاون وزیر محیط زیست آلمان گفت: در زمان حاضر 4 پروژه مهم در زمینه مدیریت منابع و استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در پایش منابع آب به صورت مشترک بین ایران و آلمان در دست اجرا است.

مهندس "رحیم میدانی" معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب در دیدارعصر امروز (شنبه) با " فلاس بارت " معاون وزیر محیط زیست حفاظت از طبیعت، ساختمان و ایمنی هسته ای جمهوری فدرال آلمان ضمن اشاره به نشستی که حدود سه ماه قبل با حضور متخصصان آلمانی در خصوص احیای تالاب هامون در یزد برگزار شد، ابراز داشت: فعالیت کشورها در سرنوشت همسایگان تأثیر می‌گذارد و ریزگردهای 92 درصدی که از کشورهای همسایه وارد ایران می‌شوند 65 درصد آن‌ها از کشور عراق بوده و دلیل آن نیز سد سازی کشور ترکیه بر روی دجله و فرات است.