خشکسالی دریاچه ارومیه

۲۹ آبان ۰۲ ، ۰۰:۰۹ نويسنده: بهزاد سرهادی

دریاچه ارومیه شمال غرب ایران پس از رشد سریع حجم چند سال قبل، تقریباً در پاییز 2023 خشک شد. بزرگترین دریاچه خاورمیانه و یکی از بزرگترین دریاچه های ابرشور زمین در بزرگترین وسعت آن، دریاچه ارومیه در بیشتر قسمت های آن قرار دارد. به یک نمکزار خشک و وسیع تبدیل شده است. در 7 سپتامبر 2023، OLI-2 (Operational Land Imager-2) در Landsat 9 این تصویر (راست) از بستر خشک شده دریاچه را گرفت. این تصویر بر خلاف تصویر سه سال قبل (سمت چپ) است که توسط OLI در لندست 8 در 8 سپتامبر 2020 به دست آمد، زمانی که آب بیشتر حوضه را پر کرده بود و رسوبات نمک فقط در اطراف محیط دریاچه قابل مشاهده بود. دوباره پر کردن به دنبال دوره ای با بارش بالاتر از حد متوسط بود که موجی از آب شیرین را به حوضه فرستاد و ردپای آبی آن را گسترش داد. از آن زمان شرایط خشک‌تر سطح را پایین آورده است.

روند بلندمدت ارومیه به سمت خشک شدن بوده است. در سال 1995 دریاچه ارومیه به مرز پرآبی رسید. سپس در دو دهه بعد، سطح دریاچه بیش از 7 متر (23 فوت) کاهش یافت و تقریباً 90 درصد از مساحت خود را از دست داد. خشکسالی های پی در پی، مصرف آب کشاورزی و سدسازی بر روی رودخانه های تغذیه کننده دریاچه در کاهش نقش داشته است.

کوچک شدن دریاچه ارومیه پیامدهایی برای سلامت اکولوژیکی و انسان دارد. این دریاچه، جزایر آن و تالاب های اطراف آن زیستگاه ارزشمندی است و به عنوان ذخیره گاه زیست کره یونسکو، سایت رامسر و پارک ملی شناخته شده است. این منطقه محل پرورش پرندگان آبی مانند فلامینگو، پلیکان سفید و اردک سرسفید و همچنین توقفگاهی برای گونه های مهاجر است. با این حال، با سطح پایین دریاچه، آب باقیمانده شورتر می شود و بر جمعیت میگوهای آب نمک و سایر منابع غذایی برای حیوانات بزرگتر خسارت را می گیرد.

کوچک شدن دریاچه همچنین احتمال گرد و غبار از بستر دریاچه در معرض وزش باد و کیفیت هوا را افزایش می دهد. مطالعات اخیر ز دریاچه ارومیه را با اثرات بهداشتی تنفسی در میان جمعیت محلی مرتبط دانسته است.

تأثیرات نسبی اقلیم، مصرف آب و سدها بر سطح آب دریاچه ارومیه موضوعی است که مورد بحث است. دریاچه طی یک برنامه بازسازی 10 ساله که در سال 2013 آغاز شد، شاهد بهبودی بود. برخی تحقیقات به این نتیجه رسیده اند که عوامل اقلیمی در درجه اول مسئول بهبود هستند.