یک مطالعه ماهواره‌ای جدید، کاهش نگران‌کننده‌ای در منابع آب شیرین جهانی را شناسایی کرده که پیامدهایی برای جامعه، بوم‌شناسی و افزایش سطح آب دریاها دارد. چهار منطقه با خشکسالی شدید شناسایی شده‌اند که همگی در نیم‌کره شمالی قرار دارند.

 وقتی اهداف استراتژیک بخش آب کشور که 20 سال پیش (در سال 1382) در دولت توسط هیئت وزیران بر اساس نیازهای واقعی تدوین شد و دقیقا برای سال جاری هدف گذاری شده است را بررسی میکنیم، از 18 بند اساسی این اهداف، مهم ترین آنها یعنی شماره 3 که مدیریت مصرف است به اندازه مطلوب نتایج ملموس را ارائه نداده است. زیرا در هدف گذاری های این بند، تغییر اقلیم در آن سال چندان قابل پیش بینی نبوده است. 

احد وظیفه تاکید کرد: از ابتدای سال آبی تا اوایل تیرماه امسال مجموع متوسط بارش در استان تهران حدود 25 درصد کمتر از نرمال است و جریان رودخانه‌ها و منابع آبی استان ضعیف‌تر از شرایط معمول و حجم آب پشت سدها کمتر از میزان نرمال است. احد وظیفه؛ رییس مرکز ملی اقلیم سازمان هواشناسی کشور با روزنامه اعتماد گفتگو کرده است

در سطح جهانی، باران منبع اصلی آب شیرین برای گیاهان و حیوانات است. ابرهای بارانی علاوه بر جابجایی مقادیر زیادی آب در جو زمین، مقادیر زیادی انرژی را نیز جابه‌جا می‌کنند. هنگامی که آب از سطح تبخیر می شود و به صورت بخار به جو بالا می رود، گرما را از سطح گرم شده توسط خورشید با خود حمل می کند. بعداً، هنگامی که بخار آب متراکم می شود و قطرات ابر و باران را تشکیل می دهد، گرما در جو آزاد می شود. این گرمایش بخش عمده ای از بودجه انرژی و آب و هوای زمین است.

تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت های انسانی به همراه عوامل استرس‌زای اجتماعی-اقتصادی آب، شدت خشکسالی را در سوریه، عراق و ایران افزایش داده است. از زمستان 2020 به بعد، منطقه بزرگی در غرب آسیا که هلال حاصلخیز را در اطراف رودخانه‌های فرات و دجله و همچنین ایران را در بر می‌گیرد، از باران‌های بسیار کم و دمای بالا رنج می‌برد. خشکسالی 3 ساله ناشی از آن اثرات شدیدی بر کشاورزی و دسترسی به آب آشامیدنی داشته است. در این منطقه خشک، بخش بزرگی از جمعیت به کشاورزی دیم، به ویژه کشاورزی گندم و دام وابسته است. در حالی که تغییرات نسبتاً زیادی در بارندگی سال به سال وجود دارد، این خشکسالی دومین بدترین خشکسالی در رکورد مشاهده شده بود که ناشی از افزایش دما بود. این در زمانی رخ داد که سایر عوامل اجتماعی-اقتصادی از جمله جنگ جاری در اوکراین با تأثیرات آن بر قیمت انرژی و مواد غذایی، و همچنین درگیری‌ها و ناآرامی‌های سیاسی، پیامدهای خشکسالی را تشدید می‌کنند.

عضو همکار در اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت با بیان این که سند الگو برای منابع آب و مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای قائل است، گفت: یکی از بخش‌هایی که سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اهمیت آن را به درستی شناخت و آن را هدف قرار داد؛ بخش آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی است. مهندس عباس‌قلی جهانی در تشریح عملکرد مرکز الگو طی یک دهه گذشته، تاکید کرد: به جرات می‌توان گفت که در تدابیر سند الگو، موضوع منابع آب و شیوه نگرش به مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.

استاندار تهران با تاکید بر اینکه برای تامین آب شرب تهران مشکلی وجود ندارد، گفت: اینکه گفته شده تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد صحیح نیست، لذا شهروندان نگران نباشند. محسن منصوری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر اینکه تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد، گفت: این صحبت صحیح نیست و اطلاعات درستی نیست؛ لذا شهروندان نباید نگران شوند.

بعد از گذشت حدود ۱۰ روز از آغاز تجمع اعتراضی کشاورزان اصفهانی نسبت به خشک شدن زاینده‌رود، قشرهایی از مردم این شهر نیز به کشاورزان پیوستند و با تجمع در کنار پل خواجو خواهان جاری شدن دائمی آب این رودخانه شدند. تجمع‌کنندگان، امروز (جمعه-۲۸ آبان) در بستر خشک زاینده‌رود جمع شدند و شعارهای اعتراضی سر دادند.

مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات‌ آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: بارش‌های اخیر تاثیر چندانی در حل مشکل آبی تهران نداشته و در شرایطی که این بارندگی‌ها تداوم داشته باشد می‌توانیم نسبت به بهبود ورودی آب و افزایش نسبی ذخایر سدها امیدوار باشیم. محمد شهریاری در گفت‌وگو با ایسنا،  با اشاره به وضعیت ذخیره سدهای پنجگانه تهران، اظهار کرد: در حاضر حجم ذخیره مخازن سدهای تهران ۴۰۹ میلیون مترمکعب است که در مقایسه با ۶۸۱ میلیون متر مکعب روز مشابه سال گذشته با کسری ذخیره آب ۲۷۲ میلیون مترمکعب همچنان مواجه هستیم.

مدیرعامل سد دز با اشاره به آخرین وضعیت این سد گفت: در شرایط فعلی فقط ۷۰ میلیون مترمکعب از ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب پشت سد قابل بهره‌برداری است و با این حجم، حداکثر تا یک ‌ماه آینده می‌توانیم شرایط را ادامه دهیم و ۷۰ میلیون مترمکعب را مصرف کنیم. سعید رئوفی نسب در حاشیه بازدید خبرنگاران از سد دز، اظهار کرد: اینکه سد دز در فصل پاییز در پایین‌ترین تراز خود باشد طبیعی است اما امسال یک سال خاص و شرایط ویژه است و باید به این مساله توجه داشته باشیم.

این خلاصه برای سیاست گذاران (SPM) یافته های کلیدی مشارکت گروه کاری (WGI) در گزارش ششم ارزیابی IPCC (AR6) در زمینه علوم فیزیکی تغییرات آب و هوا را ارائه می دهد. این گزارش بر اساس مشارکت گروه کار 2013 در گزارش ارزیابی پنجم IPCC (AR5) و گزارشات ویژه IPCC 2018–20192 از چرخه AR6 و شامل شواهد جدید بعدی از علوم آب و هوا است. این SPM یک خلاصه در سطح بالا از درک وضعیت فعلی آب و هوا، از جمله نحوه تغییر و نقش نفوذ انسان، وضعیت دانش در مورد آینده آب و هوایی احتمالی، اطلاعات آب و هوا مربوط به مناطق و بخش ها و محدود کردن ارائه می دهد. تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت انسان بر اساس درک علمی، یافته های کلیدی را می توان به عنوان گزاره های واقعی تدوین کرد یا با سطح اطمینان ارزیابی شده با استفاده از زبان کالیبراسیون IPCC همراه شد. مبنای علمی برای هر یافته کلیدی در بخشهای اصلی گزارش اصلی و در ترکیب تلفیقی ارائه شده در خلاصه فنی (از این پس TS عنوان می شود) یافت می شود و در براکت های مشخص نشان داده شده است. اطلس تعاملی AR6 WGI اکتشاف این یافته های مهم ترکیب و حمایت از اطلاعات تغییرات آب و هوا را در مناطق مرجع WGI تسهیل می کند.

خشکسالی یکی از مهمترین مخاطرات جوی است که به‌طور خزنده در سطح جهان شکل گرفته است و به صورت منطقه‌ای عمل می‌کند و پایان آن نامعلوم وچگونگی وقوع و اثرات آن در هر ناحیه با ناحیه دیگر متفاوت است. با توجه به تشدید خشکسالی در ایران و احتمال تداوم به پنج نکته درباره خشکسالی بر اساس اطلاعات مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران اشاره می‌شود:

در اینجا تصاویری از دریاچه ارومیه را داریم که نشان می دهد اکنون بعد از گذشت چندین دهه تصویر برداری ماهواره ای، نسبت به گذشته چه تغییراتی در این منبع مهم آبی شمال غرب کشور رخ داده است. پردازش های موجود در این بخش حاصل همکارای چند نهاد بین المللی از جمله سازمان ملل متحد و شرکت گوگل است که در بخش توسعه پایدار آب SDG انجام می شود.

پویایی آب سطحی دائمی و فصلی

داده ها نشان دهنده کل تغییر در سطح آبهای سطحی دائمی و فصلی، اندازه گیری شده در مقایسه با یک دوره مرجع تاریخی است. تغییر یا افزایش arrow_drop_up یا کاهش arrow_drop_down است که در هر دو مقدار درصد و کیلومتر مربع نشان داده شده است. کل تغییر در سطح مساحت آبهای سطحی با مقایسه پنج سال اخیر داده ها در مقایسه با یک دوره مرجع پنج ساله (2000-2004) محاسبه می شود.

در طول قرن‌ها و سال‌های متمادی به دلیل فراوانی نسبی آب در قیاس با نیاز انسان‌ها، تعداد کم جمعیت در محدوده تمدن‌ها و نوع فناوری‌های مورد استفاده، دخالت‌های بشر در چرخه آب از جمله بهره‌برداری منابع آب زیرزمینی توسط چاه‌های دستی و قنات و از منابع آب سطحی در مقیاس محدود و با استفاده از فناوری‌های ساده نظیر ایجاد بندهای انحرافی یا سایر تأسیسات آبی که در تاریخ تمدن بشری ثبت و ضبط گردیده و آثار آنها هنوز در نقاط مختلف دنیا قابل مشاهده است، صورت می‌گرفته‌است. با گذشت زمان و افزایش جمعیت، بروز انقلاب صنعتی و افزایش نیازهای بشری برای تأمین مواد غذایی، انرژی و همچنین تأمین نیازهای روزانه، دامنه و ابعاد دخالت‌های بشری در چرخه آب گسترده‌تر و پیچیده‌تر گردید.

آب در قالب بارندگی از اتمسفر به سطح زمین جابجا می‌شود و از طریق نفوذ آن یا نشت آب جریان‌های سطحی، به آب‌های زیرزمینی وارد می‌گردد. آب‌های زیرزمینی نیز یا به صورت طبیعی یا غیرطبیعی (توسط انسان) به سطح زمین جابجا می‌شوند و حتی ممکن است مستقیماً تبخیر شده و به اتمسفر بروند. درک این فرایندهای جابجایی، می‌تواند درک عمیق‌تری را نسبت به بیلان آب فراهم سازد. از دیدگاه سازمان زمین‌شناسی آمریکا، فرایندهای اصلی جابجایی آب بین بخش‌های اصلی بیلان آب عبارتند از:

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ضمن اشاره به اینکه کم بارشی در ایران نگران کننده است، گفت: تاکنون تنها ۳۰ درصد از بارندگی سالانه برای تامین آب کشور اتفاق افتاده است. احد وظیفه در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به اینکه جمع‌بندی ایستگاه‌های هواشناسی نشان می‌دهد که درحال حاضر بارش‌ها در کل کشور ۲۵ درصد کمتر از نرمال است، اظهارکرد: به‌طورکلی تاکنون در ایران ۶۸ میلیمتر بارش داشته‌ایم این درحالیست که میزان نرمال بارش در کشور از مهرماه تا اوایل بهمن حدود ۹۱ میلیمتر است. 

با توجه به بارندگی‌های اخیر، شرایط دریاچه ارومیه تثبیت شده ولی ممکن است روند احیای این دریاچه پایدار نباشد و با بروز خشکسالی در سال‌های آینده، این روند معکوس شود. دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران قرار دارد و بزرگترین و شورترین دریاچه دائمی ایران است. این دریاچه از بزرگ‌ترین دریاچه‌های فوق شور و دائمی در جهان نیز است. بارندگی و جاری شدن آب رودخانه‌های مختلف، منابع اصلی آب ورودی دریاچه ارومیه هستند.

"داگ هارلی" فضانورد ناسا که به تازگی با کپسول دراگون به ایستگاه فضایی بین‌المللی رفته است، ساعاتی پیش یک عکس از دریاچه ارومیه در حساب کاربری توییتر خود منتشر کرد. دریاچه ارومیه که در سالیان اخیر دچار بحران شده هنوز با وجود اتخاذ برخی تمهیدات از جانب دولت به وضعیت طبیعی خود بازنگشته است.  کمتر از یک ماه پیش بود (30 مه) که نخستین پرواز سرنشین‌دار پس از سال 2011 از خاک آمریکا دو فضانورد به نام‌های "باب بنهکن" و "داگ هارلی" را به ایستگاه فضایی بین‌المللی برد. این دو، سوار بر کپسول فضایی "دراگون" و با موشک "فالکون 9" متعلق به شرکت فضایی خصوصی "اسپیس‌ایکس" به فضا رفتند.