عامل اصلی ناترازی آب در کشور: تغییر اقلیم

۰۷ شهریور ۰۳ ، ۱۵:۱۸ نويسنده: بهزاد سرهادی

وقتی اهداف استراتژیک بخش آب کشور که 20 سال پیش (در سال 1382) در دولت توسط هیئت وزیران بر اساس نیازهای واقعی تدوین شد و دقیقا برای سال جاری هدف گذاری شده است را بررسی میکنیم، از 18 بند اساسی این اهداف، مهم ترین آنها یعنی شماره 3 که مدیریت مصرف است به اندازه مطلوب نتایج ملموس را ارائه نداده است. زیرا در هدف گذاری های این بند، تغییر اقلیم در آن سال چندان قابل پیش بینی نبوده است.

وزارت جهاد طی چند دهه گذشته هزاران میلیارد تومان پول را صرف توسعه و تجهیز زمین های کشاورزی برای افزایش راندمان کرده، اگرچه تحول ایده آل نیست اما اندک هم نبوده است، با این وجود افزایش راندمان، لزوما منجر به کاهش مصرف به حد مطلوب نشده است؛ علت این موضوع بیش از هر چیزی کاهش نزولات جوی به دنبال تغییر اقلیم در سطح کشور است.

این اهداف نشان می دهد قرار بوده است تا سهم مصارف آب کشاورزی از نود و دو درصد (92 درصد) در سال 1382 با احتساب سایر نیازها به‌ حداکثر هشتاد و هفت درصد (87 درصد) در ‌بیست سال‌ آینده (یعنی در 1402) ‌تغییر یابد، که اتفاقا این امر تا حد زیادی محقق شده است. اما خشکسالی دو دهه اخیر منجر به کاهش آورد جریانات سطحی و ذخایر سدها شده است. بعلاوه افزایش تنش در نزولات جوی برنامه ریزی بر روی منابع آب سطحی را کاهش داده و قدرت تغذیه دشت ها را نیز تا حد زیادی کاسته است. عامل مهم و موثری که در تدوین این اهداف در آن دوران قابل پیش بینی نبود... زیرا بنا بود تا این کاهش برداشت از منابع آب، توامان با تغییر نوع منابع برداشتی انجام شود.

آنچنان که در بند دوم این اهداف ذکر شده است که باید سهم بهره برداری از منابع آب سطحی از رقم چهل و شش درصد (46 درصد) در سال 1382 به حدود پنجاه و پنج درصد (55 درصد) در بیست سال آتی (یعنی سال 1402) افزایش یابد. این هدف برخلاف مورد پیشین به دنبال خشکسالی های پی در پی در سطح کشور و البته عوامل دیگر که خود حاصل تغییر اقلیم است (نظیر مهاجرت جمعیت به سمت مناطق دارای منابع آب) معکوس شده و بر اساس اطلاعات مرحله سوم آمار برداری سراسری از منابع و مصارف آب در کشور، از رقم 46 درصد در سال تدوین اهداف، اکنون مصرف از آب سطحی حدود 40 درصد شده است؛ که این رخداد جبر اقلیم را نشان می دهد.