سازمان هواشناسی کشور با اعلام هشدار نارنجی از تداوم فعالیت سامانه بارشی در روزهای شنبه و یکشنبه (۱۵ و ۱۶ آبان ماه) خبر داد. بر اساس هشدار نارنجی‌رنگ سازمان هواشناسی کشور فعالیت سامانه بارشی از شنبه (۱۵ آبان ماه) تا یکشنبه (۱۶ آبان ماه) ادامه دارد. با فعالیت این سامانه، بارش شدید باران همراه با وقوع رعد و برق و وزش باد شدید موقت و درنقاط سردسیر و ارتفاعات بارش برف قابل انتظار است.

هنوز مهر توافق‌نامه استانداری، شهرداری و آب و فاضلاب خوزستان به منظور مقابله با آب گرفتگی های احتمالی بر روی کاغذ خشک نشده است که باران روزهای گذشته یک‌بار دیگر اقدامات این مسئولان را محک زد و نشان داد که آب‌گرفتگی و مقابله با آن با توافق‌نامه کاغذی قابل‌حل نیست. بیستم مهرماه خبری بر روی خروجی رسانه‌های دولتی قرار گرفت که حکایت از امضای یک توافق‌نامه مابین استانداری به‌عنوان مقام عالی اجرایی و هم‌چنین شرکت آب و فاضلاب به‌عنوان متولی اجرای طرح فاضلاب شهری و هم‌چنین شهرداری به‌عنوان مسئول جمع‌آوری آب‌های سطحی داشت و طبق آن قرار بود در قالب این تفاهم‌نامه و همکاری مشترک از تکرار حادثه سال قبل و آب‌گرفتگی خانه‌های مردم جلوگیری شود اما بارندگی‌های روز گذشته تمهیدات اندیشیده شده را با خود برد!

مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور معتقد است در خوزستان همیشه آب جریان داشته و رخدادهای چند سانتی‌متری، کیلومترها پژواک خواهد داشت که عمده‌ترین دلیل آن تغییر اقلیم است؛ از این رو این استان در بزنگاه تغییر اقلیم قرار دارد و در صورتی که برای مواجهه و سازگاری آماده شویم، پیروز این نبرد هستیم، در غیر این صورت زور طبیعت از زور انسان بیشتر است.

براساس گزارش سازمان جنگل‌ها متوسط خسارت هر سیل در کشور ۴۰ میلیارد تومان است این درحالیست که با اجرای عملیات آبخیزداری می‌توان خسارات سیل را تا ۷۰ درصد کاهش داد. حوضه آبخیز پهنه‌ای است که تمام روان‌آب ناشی از بارش باران را در یک رودخانه، آب‌رو، دریاچه یا یک آب‌انباشت جمع می‌کند. بر این اساس اقدامات آبخیزداری به چهار دسته مکانیکی، بیولوژیکی، بیومکانیکی و برنامه‌های مدیریتی تقسیم‌بندی می‌شود. ازجمله اقدامات بیولوژیکی می‌توان به نهال‌کاری، بذرکاری و بذرپاشی اشاره کرد. حفاظت و قرق، آبیاری و مراقبت و نگهداری نیز ازجمله برنامه‌های مدیریتی آبخیزداری هستند.

طی سال‌های اخیر بسیار شاهد بوده‌ایم که پس از بارش باران حتی بارش‌های اندک در برخی از استان‌های ایران ازجمله استان خوزستان و به‌ویژه شهر اهواز سیلاب شهری و آبگرفتگی معابر رخ داده است. مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها گفت: این اتفاق رخ می‌دهد چون شهرهای ما به‌صورت شهرهایی عایق و نفوذناپذیر ساخته شده‌اند.

"مدیریت سیل" در متن به صورت گسترده "مدیریت اضطراری" همانطور که در راهنمای مدیریت اضطراری ویکتوریا (توسط دفتر کمیساری خدمات اضطراری از طرف شورای مدیریت اضطراری ویکتوریا نگهداری می شود) استفاده می شود. مدیریت اضطراری شامل سه گروه اصلی فعالیت است - پیشگیری، واکنش و بازیابی - صرف نظر از ماهیت اضطراری.

انواع مختلف طغیان وجود دارد که ناشی از شرایط مختلف آب و هوایی و بارش است. ممکن است شما همیشه در معرض خطر یک یا چند نوع از این سیل ها باشید. سیلاب طبیعی است و نمی توان جلوی آن را گرفت. سیل می تواند تأثیرات مثبت و منفی داشته باشد. از جمله تأثیرات مثبت جاری شدن سیل، می توان به آب برای اکوسیستم تالاب و تأمین مجدد رطوبت و مواد مغذی خاک برای کشاورزی اشاره کرد. اثرات منفی سیل می تواند خسارات قابل توجهی به خانه ها و مشاغل، زیرساخت های حیاتی و کشاورزی، از جمله کشاورزی و محصولات وارد کند.

نقشه های اضطراری یا فرار و تخلیه، نقشه هایی هستند که اطلاعات لازم برای رویارویی در هنگام وقوع سیلاب را در اختیار شهروندان قرار می دهند. در این نقشه ها، علاوه بر این که راه های فرار و پناهگاه های امن در هنگام سیلاب باید به طور مناسبی نمایش داده شود، جزییات لازم مانند راه های دسترسی، خیابان ها، کوچه ها، تقاطعات و سایر اطلاعات ترافیکی لازم نیز باید مشخص و گویا باشد.

موقعیت سازه های مهار سیل در تهیه برنامه های کنترل سیلاب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. موقعیت این سازه ها بر روی نقشه های خطرپذیری منطقه جانمایی شده و باید میزان سیلاب ایمن عبوری از مقطع رودخانه با در نظر گرفتن اثر آن ها بر روی نقشه ها مشخص گردد.

در مناطقی که با این نوع از سازه ها از خطر سیلاب محافظت می شوند، باید این نکته را در نظر داشت که سازه ها ی کنترل سیلاب ممکن است در صورت وقوع سیلاب های با مقادیر بیش تر از مقادیر طراحی آسیب ببینند و عملکرد صحیح خود را از دست دهند. در این صورت با توجه به این که با در نظر گرفتن وجود این سازه ها، آمادگی مردم و مسوول ین در برابر سیلاب کاهش یافته است، احتمال بروز خسارت و تلفات در هنگام شکست ناگهانی سازه ها ی حفاظتی نسبت به شرایط طبیعی افزایش می یابد.

مفهوم خطرپذیری

خطرپذیری ترکیبی از احتمال وقوع سیلاب و پتانسیل بروز خسارت می باشد. احتمال وقوع سیل در مفهومی به نام تعریف می شود. در حقیقت خطرپذیر ی « آسیب پذیری » و « در معرض بودن » و پتانسیل بروز خسارت در مفاهیم « خطر » ترکیب سه مفهوم خطر، آسیب پذیری و در معرض خطر بودن می باشد. این سه مفهوم در مثل ث خطرپذیر ی شکل نشان داده شده است.

به طورکلی نقشه های سیلاب به دو دسته نقشه های خطر سیلاب و نقشه های خطرپذیری سیلاب طبقه بندی می شوند . نقشه های خطر سیلاب نقشه هایی است که در آن ها مشخصات مربوط به سیل که معرف میزان خطر سیل هستند، ارائه می شوند و ناحیه بندی میزان خطر در سیلاب دشت صرفا بر اساس مشخصات هیدرولیکی سیل تعیین می شود و نقش عواملی مانند کاربری اراضی و شرایط اقتصادی و اجتماعی در آن ها لحاظ نمی گردد. اما در تهیه نقشه ها ی خطرپذیر ی سیلاب تاثیر عوامل کاربری اراضی در سیلاب دشت، شرایط اقتصادی و اجتماعی و میزان آسیب پذیر بودن منطقه در برابر وقوع سیل نیز در نظر گرفته می شود.

رودخانه آگنو در جزیره لوزون قرار دارد و پنجمین سیستم بزرگ رودخانه در فیلیپین است. بیش از 2 میلیون نفر در دره رودخانه آگنو زندگی می کنند. اولین تصویر توسط Landsat 8 در ژوئن 2013 به دست آمد. تصویر دوم (لندست 7) سیلاب ماه نوامبر 2013 ناشی از طوفان Typhoon Haiyan یا Yolanda را نشان می دهد.

ماهواره های لندست هر روز تصاویر خود را در سراسر جهان جمع آوری می کنند و می توانند به اندازه گیری و نظارت بر تغییرات چشم انداز ناشی از طوفان های ویرانگر کمک کنند.

ادغام استفاده از زمین، منابع آب و مدیریت ریسک در حوضه های رودخانه به منظور کاهش "تلفات زندگی" ناشی از سیل و به حداکثر رساندن سود از دشت های سیلابی.

سیل ها شایعترین خطرات طبیعی هستند که بیشترین تأثیر را بر جامعه دارند. اگر چه سیل های ناامید کننده به شدت متغیرند، آمار سوابق سیل نشان می دهد که تعداد تلفات مرتبط به تدریج کاهش می یابد؛ که البته به لطف، از جمله، سیستم های پیشرفته تر هشدار بوده است. با این حال، آسیب به زمین و اموال به دلیل کمبود موانع پیشگیری، عدم رشد اقتصادی و عدم برنامه ریزی استفاده از حساسیت به سیل، افزایش می یابد. برنامه مرتبط در مدیریت سیل (APFM) یک رویکرد مدیریت یکپارچه کنترل سیل را برای به حداقل رساندن تلفات مربوط به زندگی و تأثیرات آن بر معیشت از طریق اقدامات حفاظتی در حالی که حداکثر بهره مزایای خالص حاصل از استفاده کارآمد از سیلابها را کاهش می دهد، ترویج می کند.

1- ضرورت ایجاد سیستم هشدار سیل

کنترل و کاهش خسارت سیلاب به دو شیوه‌ی کلی سازه‌ای و غیرسازه‌ای قابل انجام می‌باشد. در روش‌های سازه‌ای تاکید بر مهار سیلاب‌های حوضه از طریق افزایش قابلیت نفوذ و نگهداشت آب در سطح حوضه و همچنین ایجاد مخازن کنترل سیلاب است. امروزه مشخص شده است که این روش‌ها به تنهایی برای کاهش خسارات سیلاب کافی نمی‌باشند. بررسی سیلاب‌های به وقوع پیوسته در برخی کشورها نشان داده است که روش‌های سازه‌ای مدیریت سیلاب به دلایلی مانند هزینه‌های اجرایی بسیار بالا، ایجاد احساس امنیت کاذب برای ساکنین و متعاقباً شکل‌گیری کانون‌های جمعیتی متمرکز در حاشیه رودخانه‌ها و افزایش آسیب‌پذیری، در بعضی موارد موجب تشدید اثرات مخرب سیلاب شده‌اند. به عنوان نمونه، کشورهای ژاپن و امریکا که در زمینه ساخت مخازن کنترل و مهار سیلاب جزء کشورهای تراز اول هستند، بیشترین میزان خسارات ناشی از سیل را نیز به خود اختصاص داده‌اند.

علت اهمیت مانیتورینگ سیل

در حالی که برخی مناطق به جاری شدن سیل از دیگر نواحی در معرض ابتلا بیشتری هستند، استقرار سیستم های هشدار سیل در نزدیکی هر آبراهه بزرگ و یا ساختار آبی، اطلاعات حیاتی که می تواند از اموال محافظت کرده و منجر به نجات جان انسان ها شود را فراهم می کند. البته، روش هشدار سیل به عنوان موثر ترین راه، فراتر از نصب و راه اندازی سنجه ها و تجهیزات اندازه گیری از دور بوده، و در همین مورد شامل گسترش و استخدام کارکنان واجد شرایط، روش های دقیق طراحی شده برای ارائه اولین هشدار شامل مواردی نظیر اینکه آیا یک سیل باید انتظار رود؟ چه هنگامی آن سیل رخ می دهد؟ و شدت آن چگونه خواهد بود؟... است. این راهنما آموزش های مهمی را به افراد، جوامع و سازمان های علاقه مند به ایجاد و راه اندازی سیستم های هشدار سیل ارائه می دهد.