مقدمه

حوضه آبریز به قسمتی از خشکی‌ها گفته می‌شود که با توجه به شیب و شکل زمین آب‌ها در آنجا به پست‌ترین مکان موجود در پهنه آن جریان یابد. به بیان دیگر وقتی باران بر پستی‌ها و بلندیهای زمین می‌بارد، آب در جهت شیب زمین حرکت کرده و پس از پیوستن به هم به صورت یک رود به سمت دریا، دریاچه و… روان می‌شود. منطقه‌ای که رواناب‌های سطحی آن در یک مسیر مشخص حرکت کرده و در یک نقطه متمرکز شوند حوضه آبریز نام دارد. پست‌ترین مکان یک حوضه ممکن است دریا، دریاچه، باتلاق، رود و… باشد که معمولاً نام آن را بر روی حوضه آبریز مورد نظر می‌گذارند. مرز جدایی حوضه‌های آبریز از یکدیگر معمولاً منطبق بر خط الرأس کوهستان است.

حوضه آبریز عرصه‌ای است که روان آب ناشی از بارش بر روی آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوری و به یک خروجی نظیر رودخانه، آب انباشت، تالاب، دریاچه و دریا هدایت می‌شود. به عبارتی دیگر حوضه آبخیز تمامی سطحی را در بر می‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد.

جهان به طور فزاینده‌ای مجبور است تا با چالش چگونگی اطمینان از تأمین کافی آب برای جمعیت و اقتصادهای رو به رشد روبرو شود، و همزمان از سلامت اکوسیستم‌های آب شیرین و خدمات حیاتی که تأمین می‌کنند حفاظت نماید. یکی از راه‌حل‌هایی که دولت‌ها به شکل فزاینده در تلاش برای توزیع موزون‌تر آب، مورد توجه قرار می‌دهند، انتقال آب از نواحی که ظاهراً آب مازاد وجود دارد به نواحی دارای کمبود آب است.

ابزار تجزیه و تحلیل حوضه آبخیز (HEC-WAT) که توسط مرکز مهندسی هیدرولوژی مهندسان ارتش ایالات متحده (HEC) طراحی شده است یک ابزار ادغام مدل است که به تیم های چندرسانه ای در دفاتر USACE اجازه می دهد تا مطالعات منابع آب انجام دهند. HEC-WAT این را از طریق چارچوبی انجام می دهد که کاربر را قادر به انجام مطالعات در رویکرد جامع و مبتنی بر سیستم می کند. چارچوب HEC-WAT تسهیل ساخت، ویرایش و اجرای مدل هایی را که معمولا توسط تیم های چندرسانه ای اعمال می شود، از جمله صرفه جویی و نمایش داده ها و نتایج به صورت هماهنگ انجام می دهد. تجزیه و تحلیل ریسک در یک رویکرد سیستم، پایه ای از چارچوب HEC-WAT است و بر اساس تحلیل محاسبات ریسک سیل (FRA) محاسبه می شود. گزینه محاسبه FRA تجزیه و تحلیل سیستم های پیچیده رودخانه را در حین اجرای سیل و عدم قطعیت و نیازهای تجزیه و تحلیل سیستم پشتیبانی می کند. نرم افزار HEC-WAT همچنین به کاربر اجازه می دهد که مقایسه های برنامه و یا تجزیه و تحلیل عملکرد سیستم را در حالی که شامل روش های تجزیه و تحلیل خطر است انجام دهد.

عنوان:

The Global Dimension of Water Governance: Nine reasons for global arrangements in order to cope with local water problems

عنوان به فارسی: بُعد جهانی حکمرانی آب: ۹ دلیل برای ترتیبات جهانی به منظور غلبه بر مشکلات محلی آب

نویسنده: آرجن هوکسترا (Arjen Hoekstra) 

نهاد تهیه‌کننده: مؤسسه آموزش آب IHE 

تاریخ انتشار: ۲۰۰۶ 

تعداد صفحات: ۳۶

بیشترین کاهش در حوضه مرزی شرق

در سال 96-95 در 4 حوضه از 6 حوضه آبریز اصلی کشور میزان بارش ها منفی بوده است.

آخرین گزارش به ثبت رسیده از سوی شرکت مدیریت منابع آب ایران در سال 96-95 حاکی از آن است که در 4 حوضه از 6 حوضه آبریز اصلی کشور میزان بارش ها منفی بوده است.

این گزارش می افزاید: از میان 6 حوضه آبریز اصلی کشور، بارش در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در سال آبی 96-95 در مجموع 37 درصد، حوضه آبریز مرزی شرق 35 درصد، حوضه آبریز دریای خزر 34 درصد و حوضه آبریز قره قوم 29 درصد کاهش داشته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفت: میانگین بارندگی استان از ابتدای سال آبی تاپایان شهریور 96 حدود 383.5 میلی‌متر بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش 38 درصدی و نسبت به درازمدت کاهش 21 درصدی را نشان می‌دهد.

کاهش 24 درصدی بارش‌ها در حوضه ارومیه

مدیرکل دفتر مدیریت به‌هم پیوسته منابع آب حوضه دریاچه ارومیه و دریای خزر با تاکید بر اینکه درصدد بازنگری برنامه احیای دریاچه هستیم، گفت:‌ کاهش محسوس حجم بارش‌ها برنامه‌های احیا همچون افزایش جریان‌های ورودی به دریاچه ارومیه از سدها را دچار اختلال کرده است.

 مدیرکل دفتر مدیریت به‌هم پیوسته منابع آب حوضه دریاچه ارومیه و دریای خزر با تاکید بر اینکه درصدد بازنگری برنامه احیای دریاچه هستیم، گفت:‌ کاهش محسوس حجم بارش‌ها برنامه‌های احیا همچون افزایش جریان‌های ورودی به دریاچه ارومیه از سدها را دچار اختلال کرده است.

مهندس "سیدمرتضی موسوی" حجم بارش‌های سال جاری در حوضه آبریز دریاچه ارومیه را 208 میلی‌متر دانست و افزود: این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته 26 درصد و نسبت به دوره متوسط بلندمدت 24 درصد کاهش پیدا کرده است.

کیفیت منابع آبی آب بسته بندی و مدیریت و کنترل آن به عوامل طبیعی و غیرطبیعی مختلفی مانند شرایط آب و هوایی، کاربری اراضی، رودخانه ها و یا دریاچه هایی که تغذیه کننده منابع آب بسته بندی هستند، بستگی دارد. در صورت آسیب دیدن و آلوده شدن این منابع، ترمیم آن پرهزینه و زمان بر است. در این میان، وضعیت منابع آب بسته بندی که منشا زیرزمینی دارند از جهاتی پیچیده تر است. برخی از این پیچیدگی ها با مسایل مدیریت کیفی منابع آب سطحی مشترک است و برخی متفاوت هستند. برای نمونه می توان اشاره کرد که آب زیرزمینی برخلاف آب سطحی به سمت یک نقطه مشخصی جریان ندارد که بتوان با در نظر گرفتن ویژگی ها ی توپوگرافی، هیدرولوژیکی و کاربری اراضی حوضه آبریز، فرایندها و اندرکنش آن ها را به صورت مستقیم تحلیل کرد و آن را به راحتی مدیریت کرد. جریان آب زیرزمینی به توپوگرافی منطقه (کوهستانی، تپه ماهوری و یا مسطح)، مشخصات سفره آب زیرزمینی (تحت فشار و یا آزاد، جنس و نوع لایه ها و سایر مشخصات سفره)، منابع تغذیه آب زیرزمینی (بارش، نفوذ آب آبیاری، نفوذ از بستر رودخانه ها ، دریاچه ها، و کانال ها)، و سیاست های بهره برداری از دیگر منابع آبی بستگی دارد. به این دلیل، بهترین راهکار مدیریت منابع آب بسته بندی، پیشگیری از آسیب دیدن و آلوده شدن آن از طریق تعیین حریم کیفی آن ها و اعمال سیاست های بازدارنده بر پایه مدیریت کاربری اراضی است.