اهمیت و نقطه تمرکز طرح

منابع آب زیرزمینی در تأمین آب بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و شرب کشور سهم موثر و عمده‌ای دارد و گردش امور و حیات بخش وسیعی از کشور به آن وابسته است. در وضعیت کنونی سهم آبهای زیرزمینی در تأمین آب کشور (کشاورزی، صنعت و شرب درکشور) بالغ بر ۵۵ درصد نسبت به کل منابع آب می‌باشد. این وابستگی در بعضی مناطق کشور بسیار بیشتر است. از جمله می‌توان از شرایط استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، اصفهان، فارس و استان‌های حاشیه سواحل جنوبی، زنجان، مرکزی، لرستان، قزوین، کردستان و حتی استان‌هایی نظیر چهار محال و بختیاری و گلستان، نام برد. اما با کمال تاسف در حال حاضر منابع آب زیرزمینی کشور به دلیل برداشت بیش از حد و خشکسالی‌های متوالی سالیان اخیر به وضعیت بحرانی رسیده است. تشدید افت سطح آب و کسری مخزن در آبخوانها ممنوعیت بیش از ۳۰۷ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی کشور را به دنبال داشته است. بطوریکه آبخوانهای کشور سالانه با میانگین کسری حجم مخزن ۴/۵ میلیارد متر مکعبی مواجه می‌باشند و در ۴۷ سال اخیر مخازن آب زیرزمینی باکسری مخزن ۱۱۰ میلیارد متر مکعبی مواجه شده‌اند که بیش از ۹۰ میلیارد مترمکعب آن در بیست سال اخیر و۸۰ میلیارد مترمکعب آن در ۱۵ سال اخیر و ۳۸ میلیارد مترمکعب آن مربوط به دوره کوتاه ۷ سال گذشته است.

مقدمه

معنای ساده حکمرانی، فرایند تصمیم‌گیری و فرایندی است که به وسیله آن تصمیمات اجرا می‌شوند (یا نمی شوند). از آنجایی که حکمرانی فرایند تصمیم‌گیری و فرایند اجرای تصمیمات است، تحلیل حکمرانی روی بازیگران رسمی و غیر رسمی در تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات و ساختارهای رسمی و غیر رسمی که برای دستیابی به هدف‌ها و اجرای تصمیمات وجود می‌آیند متمرکز می‌شود.

دولت یکی از بازیگران حکمرانی است. سایر بازیگران حکمرانی با توجه به وابستگی‌شان به سطوح مختلف حکومت متفاوت هستند. برای مثال در نواحی روستائی، سایر بازیگران ممکن است شامل: زمینداران صاحب نفوذ، اتحادیه‌های کشاورزان روستائی، تعاونی‌ها، سازمان‌های غیردولتی، نهادهای پژوهشی، رهبران مذهبی، نهاد‌های مالی، احزاب سیاسی، نظامیان و... باشند. این وضعیت در مناطق شهری پیچیده‌تر است. در سطح ملی، علاوه بر بازیگران یادشده، رسانه‌ها، لابی‌ها، وام‌دهندگان بین‌المللی، شرکت‌های چندملیتی ممکن است در تصمیم‌گیری یا تأثیرگذاری بر فرایند تصمیم‌گیری نقش داشته باشند.

آیا ذخیره آب در زیر زمین، یک راه‌حل برای امنیت آبی است؟

با ابداع تکنولوژی دورسنجی ماهواره‌ای، اکنون می‌دانیم که این منبع حیاتی در وضعیت خطرناکی قرار دارد، و در برخی مناطق جهان، بسیار بیشتر از آنچه بتواند تغذیه شود پمپاژ می‌شود. به منظور بهبود تاب‌آوری در مواجهه با تغییر اقلیم و طولانی‌تر کردن فصل کاشت، لازم است تا علاوه بر بازاندیشی در پمپاژ آب زیرزمینی به سطح زمین، آب‌های سطحی را در زیرزمین ذخیره کنیم تا از امنیت آبی آینده خود اطمینان یابیم. ذخیره آب در زیر زمین می‌تواند تأثیر بسزایی در تقویت تاب‌آوری تأمین آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک داشته باشد.

آب‌های موجود در آبخوان‌های کالیفرنیا رو به کاهش هستند، چون زارعان بیشتری آب زیرزمینی را برای آبیاری کشت‌ها پمپاژ می‌کنند. با این همه، اراضی زراعی بارور می‌توانند به پرشدن دوباره آب زیرزمینی به نفع همگان در این ایالت مستعد خشکسالی نیز کمک کنند. پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا پس از مشاهده نتایج اولیه آزمایش‌ها درباره تغذیه آبخوان‌ها با غرقاب‌کردن حساب‌شده اراضی زراعی در زمستان، بدون آسیب به کشت‌ها یا تأثیر بر آب شرب، انگیزه بیشتری برای ادامه پژوهش‌ها در این زمینه یافته‌اند.

معاون مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گفت: خشک‌شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها، شورشدن و آلودگی آب، بالارفتن هزینه تولید آب و افت آب‌های زیرزمینی از برون‌دادهای طبیعی بحران آب است و این بحران نتیجه پنجاه سال کم‌توجهی است.

محمد حسن شریعتمدار رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران با اعلام این خبر که همایش بزرگداشت روز ملی آب یازدهم اسفند در اتاق ایران برگزار می‌شود، در مورد اهداف اتاق ایران از برگزاری این همایش، گفت: اتاق ایران بزرگداشت روز ملی آب را به رسم نیاکان و برای جلب توجه همه مردم و ذی‌نفعان به مساله آب، سال گذشته برگزار کرده و امسال هم برگزار می‌کند چرا که معتقد است ورود مردم و ذی‌نفعان به مساله آب، یکی از راه‌های رسیدن به راه‌حل در این مساله است.

در سطح جهان، حدود ۷۰ درصد آب برداشت‌شده یا منحرف‌شده به مصرف کشاورزی می‌رسد. این سهم در برخی حوضه‌های آب زیرزمینی به ۹۹ درصد هم می‌رسد. مناطق کشاورزی در سطح جهان اُفت ترازهای سطح آب زیرزمینی را تجربه کرده‌اند، و سیاست‌گذاران را به تلاش برای کاهش نرخ برداشت در سطح حوضه از طریق سیاست‌های جدید واداشته‌اند. این سیاست‌ها عموماً با هدف کاهش استفاده مصرفی آب زیرزمینی- یک هدف کلیدی مدیران آب- در پاسخ به پمپاژ آب زیرزمینی برای آبیاری پیاده می‌شوند.

جنبه های مختلف مورد توصیه در اطلاع رسانی و انگیزه سازی طرح احیاء و تعادل بخشی

با توجه به بررسی‌های دهگانه انجام شده در مطالعات اندیشکده تدبیر آب ایران درباره طرح تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی، می توان نتایج ارزیابی وضع موجود این طرح را به صورت زیر جمع بندی کرد:

۱. روش‌شناسی و چارچوب‌های تحلیلی بکارگرفته شده در برنامه‌ریزی« طرح» دارای نارسایی های عمده و جدی است که فراهم نشدن روایت مناسب و یکدستی از سوابق طرح، بررسی دلایل وتحلیل شرایط و تشریح تدابیر و دلایل سازماندهی و شکل‌گیری پروژه‌ها در چارچوب تحلیلی منطقی از اهم آن ها می باشد. توصیه می‌شود این کاستی ها با تاکید بر انتخاب روش شناسی مناسب هرچه زودتر برطرف شود. تاکید بر آن است که به حافظه شفاهی و مدارک پراکنده افراد و پاورپوینت‌های موجود بسنده نشود و حتماً این مستندات برنامه ریزی مکتوب شده و نتایج آن در سطوح مختلف جامعه منتشر شود. 

موضوع کاهش ذخایر آب شیرین در بخش‌های مختلف جهان، نه فقط از نظر علمی مورد توجه واقع شده است، بلکه دغدغه عمیق اجتماعی نیز به شمار می‌آید. گزارش‌های مختلفی که درباره خالی‌شدن آبخوان‌ها و کاهش تراز آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها منتشر می‌شود، شواهد قانع‌کننده‌ای مبنی بر عبور بهره‌برداری آب شیرین از ظرفیت منابع تجدیدپذیر است. با این همه، کمّی‌کردن منابع و مصارف آب شیرین در سطح جهان یک چالش فنی اساسی است. دو محقق به نام‌های Yoshihide Wada و Marc Bierkens در یکی از جامع‌ترین تحلیل‌های صورت‌گرفته تاکنون که در «پژوهش‌نامه زیست‌محیطی» انتشار یافته است، منابع و مصارف آب شیرین را از ۱۹۶۰ تا ۲۰۹۹ برآورد کرده‌اند. آنان هم از داده‌های تاریخی و هم پیش‌بینی‌های آینده که شامل تغییرات جمعیتی و اقلیمی مورد انتظار در این قرن است استفاده کرده‌اند. تحلیل‌ آنان حاکی از افزایش تدریجی بهره‌برداری از منابع آب شیرین تجدیدناپذیر در بخش‌هایی از جهان است و از این رو باید دغدغه جدی جهانیان باشد.

انسان در کل تاریخ همواره سهولت تأمین آب را در جستجوی مکان‌های قابل سکونت مد نظر داشته و از این رو اولویت را به حاشیه رودخانه‌ها و دریاچه‌ها داده است. بیشتر شهرها در دره‌ها و سیلاب‌دشت‌ها یا سواحل دریا قرار دارند. گسترش سکونت‌گاه‌ها در امتداد رودخانه‌های بزرگ غالباً به دلیل مزیت‌های دیگری بوده است که شرایط مساعدی را برای توسعه مهیا کرده است. اراضی حاصل‌خیز و هموار سیلاب‌دشت‌ها برای کشاورزی بسیار مناسب هستند، رودخانه‌هایی که قابلیت کشتی‌رانی دارند، امکان حمل و نقل را فراهم می‌کنند و ساخت پل‌ها در برخی موارد نخستین گام در تأسیس بازارهای پررونق بوده است. مصب‌ها و دیگر محدوده‌های ساحلی حتی مناسب‌تر هستند چرا که امکان تردد کشتی‌ها میان رودخانه و دریا فراهم بوده است. با این همه، این قبیل مکان‌های مساعد، به ازای افزایش ریسک سیل شکل گرفته‌اند.

کشورها در سراسر جهان در حال تلاش برای کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای مربوط به کشورشان هستند. این در حالی است ‌که مقاله جدید منتشرشده در مجله علمی BioScience، تأیید می‌کند حجم قابل توجهی از انتشار گازهای گلخانه‌ای مربوط به مخازنی (Reservoirs) است که توسط انسان ساخته شده است، یعنی در پشت یک میلیون سدی که در سراسر جهان با هدف فراهم کردن برق، آبیاری و دیگر نیازهای انسان ایجاد شده‌اند، این گاز تولید می‌شود. در این مطالعه، ۱۰ نویسنده از ایالات متحده، کانادا، چین، برزیل، و دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های هلندی با توجه به مطالعات پیشین، به این نتیجه رسیدند که این مخازن سهمی در حدود ۱/۳ درصد در گرمایش جهانی دارند.

تولید گازهای گلخانه‌ای تا حد زیادی به شکل متان، به‌عنوان یک گاز گلخانه‌ای با عمر نسبتاً کوتاه در جو، اما دارای اثر گرم‌شدن بسیار زیاد در کوتاه‌مدت دارد. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که ‌منابع گوناگون از فعالیت‌های مربوط به نفت و گاز گرفته تا فعالیت‌های حیوانی ازجمله گاو، تولیدکننده گاز متان هستند.

کارگاه تخصصی آسیب‌شناسی فرآیند ارزیابی اثرات زیست‌محیطی سدها در کشور فردا (چهارشنبه) توسط کمیته ملی سدهای بزرگ در شرکت توسعه منابعه آب و نیروی ایران برگزار می‌شود.

بیش از یک قرن از سدسازی عصر مدرن در جهان می‌گذرد و برای دهه‌های پیاپی سدسازی بسیاری از نیازهای آبی جمعیت روبه افزایش بسیاری از کشورها را تأمین کرده است. با گذر زمان و نمایان شده اثرات منفی برخی از سدها بر پیکره طبیعت، یکی از دغدغه‌های متخصصان محیط ‌زیست تاکید بر ضرورت رعایت اصول محیط‌ زیستی در سدسازی است.

داده های اولیه و توسعه مدل آبخوان

به منظور توسعه و آماده سازی سامانه های پیچیده جریان به داده های با وضوح بالا نیاز است.

در سال 1988، شرکت DuPont با تکمیل تحقیقات آب های زیرزمینی در دوپانت بل در غرب ویرجینیا، تشخیص داد که به منظور اقناع سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده در حفاظت از منابع و قانون بهبود (RCRA) به مجوز اقدامات اصلاحی و  تسهیلات ویژه ای نیاز است. تمرکز تحقیقات بر تعدادی از واحد های مدیریت مواد زائد جامد با سابقه مورد استفاده، در منطقه کوهستانی 600 هکتاری در مجاورت یک کارخانه بود. این کار توسط شرکت DuPont و بخش گروه بازسازی شرکت (DCRG) و مشاوران URS انجام شد.

پس از نصب تعدادی از چاه مانیتورینگ سنتی در سایت، این موضوع برای دانشمندان پروژه مشخص شد که به داده های بیشتر و بهتری برای به درستی توصیف کردن سیستم جریان آب زیرزمینی پیچیده نیاز است.

ثبت 49 میلی‌متر بارش در یک هفته گذشته/ حجم بارش‌های کشور به 137 میلی‌متر رسید

شرکت مدیریت منابع آب ایران اعلام کرد: با ثبت 49 میلی‌متر بارش در یک هفته گذشته، حجم بارش‌های کشور به 137 میلی‌متر رسید.

بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی شرکت مدیریت منابع آب ایران، ارتفاع ریزش‌های جوی از ابتدای مهرماه جاری تا امروز (شنبه) 30 بهمن ماه، به 137 میلی‌متر رسید و در اثر این بارش‌ها میزان بارش‌های امسال در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان نیز به 228 میلی‌متر افزایش یافت.

تعریف سامانه آبرسانی

سامانه آبرسانی عبارت است از کلیه تاسیساتی که آب را از منبع تامین به تصفیه خانه یا مخازن ذخیره ی ا مخازن تامین فشار و سپس به مصرف کننده منتقل می کند. سامانه آبرسانی شامل تاسیسات و اجزای زیر است که یک طرح آبرسانی بسته به نوع و محل منابع آب ممکن است شامل تمامی و یا بخشی از این تاسیسات باشد.

تاسیسات آبگیری از منابع سطحی

این تاسیسات شامل آبگیری از رودخانه، برج آبگیر از دریاچه، تجهیزات هیدرومکانیکال، برقی، کنترلی و تجهیزات آشغالگیری برداشت آب و نیز تجهیزات دانه گیری است. مبنای طراحی این تاسیسات براساس تعیین ظرفیت برداشت در دوره طرح بر مبنای حداکثر نیاز آبی روزانه و یا میزان تخصیص آب است. بنابراین ساختمان کلیه تجهیزات باید براساس این ضابطه و سایر ضوابط مربوط به تجهیزات انتقال و پمپاژ انتخاب شوند ولی تجهیزات می توانند به تدریج و برحسب نیاز نصب شوند. برای آشنایی با مبانی و ضوابط طراحی این تاسیسات به استانداردهای مربوطه مراجعه شود.

ابزار HEC-GridUtil برای ارائه، نمایش، پردازش، و قابلیت های تجزیه و تحلیل مجموعه داده های ذخیره شده در فرمت مشبک HEC-DSS (سیستم ذخیره سازی داده مرکز مهندسی هیدرولوژیک) طراحی شده است. یک توالی یا دنباله از شبکه معمولا تخمینی از یک متغیر از طریق اندازه گیری مختلف یک کمیت به واسطه بازه های زمانی ثابت در یک مکان ثابت است. انواع غالب داده مشبک یا GRID در DSS به طور منظم دارای فاصله زمانی سری از متغیرهای هیدرولوژیکی هستند، مانند مرحله 3 NEXRAD (رادار نسل آینده) بارش یا متوسط دمای روزانه هوا در سراسر حوضه.

سری زمانی اطلاعات مکانی امروزه به طور فزاینده ای به عنوان یک جریان غالب و مهم برنامه های هیدرولوژیکی  تبدیل شده اند، اما آنها با چالش هایی در مورد ذخیره سازی استاندارد و نمایه سازی روبرو خواهند شد. ساختار داده ها در شبکه بندی HEC-DSS ذخیره سازی و بازیابی بسیار موثری از مجموعه داده هایی که حاوی تنها یک پارامتر هستند را فراهم می کند، ارائه شدن در همان واحدها، پوشش سلول های همان شبکه (از نظر میزان فضایی و تعریف هماهنگی)، و در یک فاصله زمانی ثابت.

شبکه اندازه گیری سطح آب زیرزمینی، مشاهدات منظم و طولانی مدت سطح آب زیرزمینی را به عهده دارد. در طراحی شبکه اندازه گیری سطح آب زیرزمینی سازندهای سخت، باید موارد زیر مد نظر قرار گیرد:

- شرایط چینه شناسی (استراتیگرافی) و هیدروژئولوژیک، به ویژه ضخامت و گسترش ساختارهای چینه شناسی (استراتیگرافی) آبخوان یا مجموعه آبخوان ها

- شرایط زمین شناسی ناحیه ای سازندهای سخت، ترکیب رخساره ها (لیتوفاسیس) و عناصر و ساختارهای تکتونیک و مناطق (زون های) گسل ها

احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی در گروِ بسیج مردمی است

اقتدار بسیج نباید تنها در حوزه های نظامی خلاصه شود بلکه بایستی در تمام حوزه ها شاهد اقتدار بسیج باشیم. به طور مثال اگر صنعت کارآمد باشد، کارآمدی در بخش های دیگر از جمله نظامی، سیاسی و... را برای کشور در پی خواهد داشت.

وزیر نیرو گفت: اگر در بحث احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی و مدیریت بهینه مصرف بتوان مردم را مانند دوران هشت ساله دفاع مقدس بسیج کرد مسلماً نتایج خوبی برای حفظ منابع آبی کشور دارد.

هم اینک حجم مخازن سدهای تهران 580 میلیون متر مکعب است که این میزان حجم نسبت به مدت مشابه سال گذشته 60 میلیون متر مکعب افزایش داشته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران در نشست خبری امروز گفت: بارندگی های خوب بهمن ماه باعث مثبت شدن بیلان آب تهران شد.

مهندس "محمدرضا بختیاری" مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران در نشست خبری امروز ( دوشنبه) با اشاره به بارندگی های اخیر در بهمن ماه جاری که باعث بهبود وضعیت بیلان آب تهران شده است گفت: تا پایان دیماه وضعیت آب در تهران و سایر استان ها نگران کننده بود ولی با بارندگی های اخیر با وجودیکه بیلان آب کشور نسبت به دوره مشابه سال گذشته و متوسط دراز مدت منفی است ولی در استان تهران این بیلان بهبود پیدا کرده و مثبت شده است.

پیش‌بینی وقوع سیل در 8 استان کشور/ احتمال شدیدترین سیلاب‌ها در استان‌های فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد

ستاد ملی فرماندهی و پشتیبانی مدیریت سیلاب شرکت مدیریت منابع آب ایران برای 8 استان کشور از فردا دوشنبه تا جمعه پیش‌بینی وقوع سیل کرده است.

نشست این ستاد عصر دیروز با حضور مهندس محمد حاج رسولی‌ها مدیر عامل شرکت مدیریت منابع آب ایران و رئیس ستاد ملی با حضور تمامی اعضا شامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، شرکت مهندسی آبفای کشور شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، پژهشکده هواشناسی و موسسه تحقیقات آب تشکیل جلسه داد.

شبکه اندازه گیری سطح آب زیرزمینی شامل مجموعه ای از چاه های مشاهده ای و پیزومترها به منظور اندازه گیری تغییرات سطح آب زیرزمینی در آبخوان های آزاد و تحت فشار می باشد. ضوابطی که باید در طراحی این گونه شبکه ها مد نظر قرار گیرد، به طور خلاصه به وسعت آبخوان، وضعیت پیچیدگی هیدروژئولوژیک منطقه، اهداف ایجاد شبکه به همراه نظرات کارشناسی و محدودیت های مالی ارتباط دارد که برخی موارد در زیر شرح داده می شود.