سد مانعی است که در جلوی جریان آب و برای مهار کردن آن ساخته می‌شود. سد دیواری محکم است که به منظور مهار کردن یا تغییر مسیر آب در عرض دره یا میان دو کوه و در مسیر رود ایجاد می‌کنند. در پشت سد، دریاچه‌ای درست می‌شود که آبش را اندوخته می‌کنند تا در موقع نیاز از آن استفاده کنند. سدها در نگهداری و استفاده از منابع آب و زمین به انسان یاری می‌رسانند. سدی که در جای مناسب ساخته می‌شود، می‌تواند جلوی بسیاری از سیل‌ها و طغیان‌های آبی را بگیرد.

سدها برای بسیاری کشورها از نظر تأمین انرژی زیرساخت‌هایی حیاتی‌اند. اما چه اتفاقی می‌افتد اگر سد درست ساخته نشود؟ روایتی تصویری از سدهایی که خبرساز و در مواردی فاجعه‌آفرین شدند.

بارش شدید باران از 9 ژانویه 2020 منجر به جاری شدن سیل در سراسر استان های هرمزگان، کرمان و سیستان بلوچستان در جنوب ایران شد. سیل باعث ویرانی هزاران خانه، آواره شدن صدها نفر و حداقل سه کشته گردید. جفت تصویر کاذب با رنگ بالا در سه استان قبل (چپ) و بعد از باران باران (راست) باران را نشان می دهد. این تصاویر توسط Spectroradiometer Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) در ماهواره Aqua ناسا (باندهای 7-2-1) در 8 ژانویه 2020 و 13 ژانویه 2020 به دست آمده است. براساس یک گزارش خبری، بیش از 100 میلی متر (4 اینچ) در سه روز در سیستان بلوچستان باران بارید. ای مقدار معمولاً در طول یک سال کامل در منطقه می بارد.

اصل غافلگیری! عنوانی شناخته شده در مدیریت بحران های اقلیمی در ایران و چه بسا در بسیاری از نقاط جهان است. حتما برای شما هم پیش آمده است که از ضعف سازمان های پیش بینی کننده وضعیت اقلیم و هوا متعجب شده باشید. در ادامه مصاحبه رییس سازمان هواشناسی را در این باره را بخوانید.

تغییرات آب و هوایی به روش های پیچیده ای بر آب جهان تأثیر می گذارد. یک نمودار چرخه آب مانند شکل زیر را در نظر بگیرید. گرم شدن کره زمین تقریباً در هر مرحله از نمودار تغییر می کند. این تغییرات باعث فشار بر منابع آب آشامیدنی، تولید مواد غذایی، ارزش املاک و سایر موارد در ایالات متحده و سراسر جهان می شود.

رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ضمن اشاره به اینکه کم بارشی در ایران نگران کننده است، گفت: تاکنون تنها ۳۰ درصد از بارندگی سالانه برای تامین آب کشور اتفاق افتاده است. احد وظیفه در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به اینکه جمع‌بندی ایستگاه‌های هواشناسی نشان می‌دهد که درحال حاضر بارش‌ها در کل کشور ۲۵ درصد کمتر از نرمال است، اظهارکرد: به‌طورکلی تاکنون در ایران ۶۸ میلیمتر بارش داشته‌ایم این درحالیست که میزان نرمال بارش در کشور از مهرماه تا اوایل بهمن حدود ۹۱ میلیمتر است. 

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: تالاب گاوخونی در حال حاضر حدود ۴ درصد آن آب دارد و ۹۶ درصد آن خشک شده است. شیشه‌فروش با بیان اینکه تالاب بین‌المللی گاوخونی زیستگاه‌های متنوعی از تالاب، نیزار، تپه‌های شنی و کوهستانی و شوره زار است، بیان کرد: منبع تأمین آب تالاب از رودخانه زاینده‌رود بوده که از شهرهای اژیه و ورزنه می‌گذرد و به تالاب می‌رسد اما از سال ۱۳۶۶ جریان آبی از سمت رودخانه زاینده‌رود به سمت گاوخونی نرفته است و به خشکی تالاب دامن زده است.

اجلاس سازگاری با آب و هوا (CAS) 2021 که در 25 و 26 ژانویه برگزار می شود، یک کنفرانس جهانی آنلاین برای تسریع، نوآوری و مقیاس گذاری تلاش های جهان در انطباق با اثرات اجتناب ناپذیر تغییر آب و هوا است. اجلاس سازگاری با آب و هوا 2021 به درخواست دبیرکل سازمان ملل آنتونیو گوترش برای "برنامه های مشخص تر، جاه طلبی بیشتر از کشورهای بیشتر و مشاغل بیشتر" برای ایجاد مقاومت در برابر آب و هوا در جهان پاسخ می دهد.

از 18 تا 21 ژانویه، اداره کل مشارکت های بین المللی کمیسیون اروپا و دولت اسلوونی، با حمایت از دولت پرتغال به عنوان ریاست شورای اتحادیه اروپا، کنفرانسی درباره آب برگزار می کنند. این رویداد آنلاین در چهار روز برگزار می شود، با پنل های سطح بالا، جلسات موضوعی و فرصت های شبکه ای برای تسهیل ارتباط بین شرکت کنندگان با علایق مشترک که می خواهند همکاری های مداوم یا آینده را تقویت کنند.

بنا بر گزارش‌های وزارت نیرو٬ حدود ۲۹۰ روستا در استان خراسان شمالی با تنش آبی مواجه هستند و در این میان برخی از این روستاها با مشکلات بسیار جدی‌تری روبرو هستند. با توجه به گزارشات مسئولان وزارت نیرو در استان خراسان شمالی حدود 290 روستای استان از تنش شدید کم‌آبی رنج می‌برند. 16 مهرماه سال جاری محمد وحیدی نماینده مردم 5 شهر استان خراسان شمالی در شورای اداری استان که با حضور معاون وزیر کشور برگزار شد با تشریح وضعیت استان خراسان شمالی اظهار داشت: استان خراسان شمالی در زمینه راه روستایی و بزرگراه وضعیت مناسبی نداشته و در حال حاضر 300 روستای استان با تنش آبی روبه‌رو است لذا لازم است معاونت عمرانی وزیر کشور به شاخص‌های زیربنایی خراسان شمالی توجه ویژه‌ای داشته باشد.

هفته جهانی آب استکهلم 2021 به عنوان یک رویداد دیجیتال در مقیاس کامل برگزار می شود. هفته جهانی آب استکهلم در سال 2021 کاملاً دیجیتال برگزار می شود تا اطمینان حاصل شود که کنفرانس با وجود بیماری همه گیر در حال انجام است. این هفته تحت عنوان Building Resilience Faster در 23 تا 27 آگوست 2021 برگزار می شود.

در چند وقت اخیر، بخش آب و فاضلاب با سرعت های مختلف در مناطق مختلف جهان در حال پیشرفت است. با وجود پیشرفت های انجام شده، به عنوان متخصصان و رهبران آب و فاضلاب، ما نمی توانیم راضی باشیم. ما باید اقدامات بیشتری را متمرکز بر واقعیتهای گاه ناخوشایند که 1.8 میلیارد نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند و 2.8 میلیارد نفر به خدمات بهداشتی دسترسی ندارند، بسیج کنیم.

در کشورهای جنوب صحرای آفریقا مشترکین تلفن همراه بیشتری (477 میلیون نفر) نسبت به افرادی که به خدمات آب با مدیریت ایمن دسترسی دارند (275 میلیون نفر) وجود دارد. گسترش ارتباطات تلفن همراه در کشورهای با درآمد کم و متوسط ​​فرصت های زیادی برای نوآوری دیجیتال ایجاد کرده است. فناوری های جدید نه تنها سیستم های موجود را قادر می سازد تا با کارایی بیشتری کار کنند، بلکه مدل های جدید ارائه خدمات را نیز ممکن می سازند.

قسمت پنجم- نگرش‌های پایدار در طراحی آینده

در نگاه به آینده برای نجات مناطق مختلف کشور،  باید مسائل از دو دیدگاه بخش آب و فرابخشی مورد بازبینی و تجدید رویه قرار گیرد. از نظر بخشی، در نظرگرفتن معیارهای مدیریت به هم‌پیوسته و از نظر فرابخشی، توجه به موازین توسعه منطقه‌ای و فضایی استان حایز اهمیت است. در دیدگاه بخشی نمی‌توان برای آب جدید پرهزینه منتقل‌شده، جدا از منابع آبی که در حال حاضر مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، برنامه‌ریزی کرد. مدیریت موجود آب سمنان حداقل مانند سایر استان‌ها، درگیر مسائل حاد و شدیدی است که اگر برای آن اقدام نشود، به زودی استان  با پیامدهای گسترده بیشتری از وضع موجود روبرو خواهد شد.‌آیا می‌توان در باره منابع آب محدود،‌این هزینه‌های سنگین را به عهده گرفت و درباره بخش مهم‌تر، موضوع را مسکوت یا کم‌اهمیت‌تر باقی گذاشت؟

تقاضا برای آب به ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، تا حد زیــادی تحت تأثیر رشد جمعیت، شهرنشینی، سیاست‌های امنیت غذایی و انــرژی و فرایندهای اقتصاد کلان نظیر تجارت جهانی و تغییر در الگوی مصرف، روندی فزاینده دارد. در نتیجه این روندها، تقاضا برای آب و کالاها و خدمات متکی به منابع آب به گونه‌ای افزایش یافته است که شاهد نابودی زیستگاه‌ها و سرمایه‌های طبیعی (رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها) و سرمایه‌های اقتصادی باغات، مزارع، صنایع کشاورزی، شیلات و دامداری) هستیم. این در حالی است که منابع تأمین‌کننده، غالباً محدود و آسیب‌پذیر بوده است.

سیستم آبخوان صحرای شمال غربی (NWSAS) که توسط الجزایر، لیبی و تونس به اشتراک گذاشته شده است، بزرگترین ذخیره گاه آب زیرزمینی آفریقای شمالی است که از زندگی و معیشت 4.8 میلیون نفر ساکن پشتیبانی می کند. سیستم آبخوان که یک منبع حیاتی آب است و بیش از 1 میلیون کیلومتر مربع در یک محیط بسیار خشک گسترش می یابد، به دلیل کمبود شارژ طبیعی بسیار طبیعی آسیب پذیر است. فشارها بر روی آب طی سه دهه گذشته با ظهور کشاورزی جدید صنعتی در حال افزایش بوده است، در حالی که برداشت آب در حال حاضر 3 برابر میزان شارژ طبیعی آبخوان (1 میلیارد متر مکعب در سال) است. این منجر به فشار بر کیفیت آب و خاک می شود، که منجر به یک چرخه معیوب کاهش بهره وری کشاورزی و افزایش تقاضای انرژی برای پمپاژ از چاه های عمیق می شود. اکوسیستم های شکننده، مانند تالاب ها، در نتیجه تهدید می شوند و جمعیت های محلی در معرض آسیب پذیری قابل توجهی هستند.

دانشمندان می‌گویند، برخی از شهاب سنگ‌هایی که این اواخر به زمین برخورد کرده‌اند ممکن است در یک میلیون سال گذشته دارای آب‌ بوده‌اند و این بدان معناست که سنگ‌های فضایی در طول زمان آب را به سیاره‌ی ما آورده‌اند. به گزارش نیوساینتیست، بسیاری از دانشمندان گمان می‌کنند که شهاب سنگ‌ها روزگاری آب را به زمین آورده‌اند، اما تحقیقاتی که پیش‌تر انجام شده نشان می‌دهد که واکنش‌های شیمیایی درون ‌آنها که شامل آب نیز بوده‌ است میلیاردها سال پیش متوقف شده است و اکنون این سوال مطرح است که آیا این شهاب سنگ‌ها آب خود را مدت‌ها پیش از دست داده اند یا خیر.

یک پژوهشگر حوزه آب می‌گوید متاسفانه در بسیاری استان‌ها زنان و کودکان کولبری آب می‌کنند و برای آب آشامیدنی باید مسافت های زیادی بروند و ظرف آب را بر دوش بگیرند و به خانواده برسانند که علت همه این مشکلات این است که در بخش آب حکمرانی آب، با یک عدم تعادل عجیب مواجهیم به طوری که برای برخی مناطق هزینه هایی سرسام آور صرف می شود و بعضی مناطق حتی از آب آشامیدنی هم محروم هستند.

این سال بی سابقه برای همه ما روشن کرده است که چه در زندگی شخصی و چه در زندگی خود به فناوری های دیجیتال وابسته هستیم. در حالی که جهان علیه همه گیری جهانی می جنگید، بسیاری از سازمان ها و دانشگاه ها برای بقا می جنگیدند، مجهز به سیستم عامل هایی مانند Zoom، Teams و Skype برای اینکه بتوانند با سهامداران اصلی، تأمین کنندگان و مشتریان در تماس باشند.

بخش غذا و آب سازمان غذا و کشاورزی (FAO) اخیراً وب سایت جدید پروژه "شناخت بهتر آب: به سوی دسترسی عادلانه و پایدارتر به منابع طبیعی - KnoWat" را راه اندازی کرده است. پروژه KnoWat با هدف تقویت فرایندهای حاکمیت آب در رواندا، سنگال و سریلانکا از طریق ایجاد ظرفیت در روش های پیشرفته حسابداری آب با استفاده از سنجش از دور پشتیبانی شده توسط پورتال WaPOR FAO است. یک رویکرد ابتکاری برای ارزیابی میزان تصفیه آب نیز برای کمک به تأمین دسترسی به آب برای فقیران روستایی و امنیت غذایی و همچنین بهبود مقاومت در برابر تغییرات آب و هوایی توسعه داده خواهد شد.

محققان یکی از شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک فناوری دانشگاه شهید بهشتی نرم افزاری برای مدیریت بهینه مصرف آب و اراضی کشاورزی طراحی و ارائه کرده اند. سیده زهرا درواری، مدیر عامل شرکت این دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه این شرکت با هدف تحقیق، تولید و توسعه راهکارهای هوشمند مبتنی بر علوم و فناوری‌های اطلاعات مکانی در زمینه‌های مختلف فعالیت دارد، گفت: ما در تلاش هستیم تا با بهره ­گیری از تجارب، توانمندی‌های تخصصی و دستاوردهای نوین حوزه‌های سنجش از دور، سامانه‌های اطلاعات مکانی و سرویس‌های مکان محور، خدمات خود را به سازمان‌های مختلف در زمینه های بنیادی و کاربردی ارائه کنیم.

یک روش دیگر برای پاسخ‌دادن به پرسش اصلی مطرح‌شده در قسمت‌های پیشین، توجه به ویژگی‌های طرح انتقال آب به سمنان است. به جز ابعاد گسترده و  «ابرطرح» بودن، چه مشخصه‌های دیگری باعث جلب توجه افکار عمومی ‌و طوﻻنی‌شدن مطالعات اولیه ‌این طرح شده است؟ به نظر می‌رسد پاسخ را باید در ویژگی‌هایی چون نیازهای مطرح‌شده، شیرین‌کردن آب شور، انتقال طوﻻنی، ارزیابی اقتصادی و برنامه‌ریزی مالی طرح جستجو کرد. درباره مشکلات، موانع و چالش‌های نمک‌زدایی آب دریای خزر بر محیط‌زیست آبی شکننده محلی[1] و انتقال توأم با پمپاژهای مکرر به ارتفاع بیش از 2700 متراز دید فنی و اقتصادی و محیط‌زیستی، به‌اندازه کافی صحبت شده و می‌شود. در ‌این قسمت تمرکز بر نیازهای آبی تعریف‌شده و ارزیابی اقتصادی و مالی طرح است.

اگر موازین موجود را با رویه‌ها و عملکرد مسئولان در باره طرح‌ها به طور کلی، و طرح انتقال آب سمنان به طور اخص در ده سال گذشته تطبیق داده شود، به چه نتایجی ممکن است رسید؟ در پاسخ به ‌این پرسش، در‌این نوشتار ابتدا سرخط‌های «ابرپروژه‌های» طرح‌های آب در نظام فنی مهندسی، به طور عام مورد توجه قرار می‌گیرد، سپس به موارد خاصی در باره طرح انتقال آب سمنان اشاره می‌شود.