کلیات

توضیحات ارائه شده در این بخش از دستورالعمل، شامل نکات و مواردی است که باید جهت بهره برداری بهینه از چاه های آبی که در آینده حفر خواهد شد، مد نظر قرار داد و به عواملی اشاره دارد که باعث افزایش عمر مفید چاه های آب می شود.

انتخاب روش حفاری مناسب

انتخاب روش حفاری مناسب از جمله مواردی است که قبل از اعزام و استقرار دستگاه حفاری ب ه مح ل حفار ی لازم است انجام شود تا معلوم گردد با چه نو ع روش حفاری عمل حفر در نقطه مورد نظر را باید انجام داد. به طو رکلی مولفه های مهمی در انتخاب روش حفاری اثر گذارند که به شرح زیر می باشد.

رابطه بین آب مجازی و بهره وری آب

استاندارد سرانه مصرف آب در کشور های مختلف جهان با توجه به موقعیت جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی به ندرت از 200 لیتر در روز فراتر می رود. ولی نتایج بررسی های محققین نشان دهنده این واقعیت است که سرانه مصرف آب، بسیار بیشتر از استاندارد های تعیین شده در کشورهاست. انسان ها علاوه بر مصرف مستقیم آب، از طریق تغذیه مواد غذایی، میوه جات و حتی خدمات و کالا آب مصرف می کنند که مقدار آن، به طور متوسط حدود 3400 لیتر در روز به ازای هر نفر در جهان می باشد. بخشی زیادی از این آب که تا کنون در محاسبا ت سرانه مصرف آب، کمتر مورد توجه قرار گرفته را به عنوان آب مجازی می شناسند.

با توجه به وجود خلا بزرگ در داده‌های موجود دریاچه ارومیه، بخشی از مطالعات به «پایش پارامترهای کمی، کیفی و بیولوژیکی این دریاچه، تالاب‌های اطراف آن و رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه» اختصاص یافته است. ایستگاه‌های پیشرفته پایش آنلاین دریاچه ارومیه با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا توسط شرکت آب و نیرو نصب و راه اندازی شد.

در دهه‌های گذشته، با وجود تعیین دریاچه ارومیه به عنوان پارک ملی و برخورداری از بالاترین سطح حفاظت زیست‌ محیطی، تنها پارامتری که به طور مستمر اندازه‌گیری و ثبت شده، «تراز آب دریاچه» بوده است.

کیفیت منابع آبی آب بسته بندی و مدیریت و کنترل آن به عوامل طبیعی و غیرطبیعی مختلفی مانند شرایط آب و هوایی، کاربری اراضی، رودخانه ها و یا دریاچه هایی که تغذیه کننده منابع آب بسته بندی هستند، بستگی دارد. در صورت آسیب دیدن و آلوده شدن این منابع، ترمیم آن پرهزینه و زمان بر است. در این میان، وضعیت منابع آب بسته بندی که منشا زیرزمینی دارند از جهاتی پیچیده تر است. برخی از این پیچیدگی ها با مسایل مدیریت کیفی منابع آب سطحی مشترک است و برخی متفاوت هستند. برای نمونه می توان اشاره کرد که آب زیرزمینی برخلاف آب سطحی به سمت یک نقطه مشخصی جریان ندارد که بتوان با در نظر گرفتن ویژگی ها ی توپوگرافی، هیدرولوژیکی و کاربری اراضی حوضه آبریز، فرایندها و اندرکنش آن ها را به صورت مستقیم تحلیل کرد و آن را به راحتی مدیریت کرد. جریان آب زیرزمینی به توپوگرافی منطقه (کوهستانی، تپه ماهوری و یا مسطح)، مشخصات سفره آب زیرزمینی (تحت فشار و یا آزاد، جنس و نوع لایه ها و سایر مشخصات سفره)، منابع تغذیه آب زیرزمینی (بارش، نفوذ آب آبیاری، نفوذ از بستر رودخانه ها ، دریاچه ها، و کانال ها)، و سیاست های بهره برداری از دیگر منابع آبی بستگی دارد. به این دلیل، بهترین راهکار مدیریت منابع آب بسته بندی، پیشگیری از آسیب دیدن و آلوده شدن آن از طریق تعیین حریم کیفی آن ها و اعمال سیاست های بازدارنده بر پایه مدیریت کاربری اراضی است.

پس از 12 سال پیگیری قضایی؛ 13 هکتار از زمین های تصرف شده حریم و بستر رودخانه کارون آزاد شد

این اراضی سابقه تصرف چندین ساله داشته و پس از حدود 12 سال پیگیری قضایی و انتظامی، حکم رفع تصرف از آن‌ها اخذ و به مرحله اجرا رسید.

معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان، از آزادسازی 13 هکتار زمین‌های تصرف شده حریم و بستر رودخانه کارون در محدوده شهرستان اهواز پس از 12 سال پیگیری قضایی خبر داد.

میدانی در نشست شورای حکام مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی:

باید فرهنگ قنات و سازگاری آن بامحیط زیست ترویج شود و در حفظ و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی از این صنعت و فناوری بهره برند.

معاون آب و آبفای وزیرنیرو در هشتمین نشست شورای حکام مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی با اشاره به ثبت یازده قنات کشور درلیست جهانی ویونسکو گفت: کشورهای دنیا صنعت قنات را متعلق به ایران می‌دانند و آن را به عنوان یک صنعت ایرانی پذیرفته‌اند.

امضای تفاهم‌نامه بین آبفای کشور، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و انجمن توسعه و علم و فناوری ایرانیان در زمینه تامین آب شرب

وزیر نیرو: تأمین آب شرب مناطق محروم دستور کار همیشگی وزارت نیرو است/ ایجاد بازاری برای طرح‌ها و تکنولوژی‌های نوآورانه

هدف تمامی این ستادها ارائه آب سالم و البته ارزان قیمت به مردم از طریق بکارگیری فناوری‌های جدید است.

تفاهم‌نامه مشترک همکاری میان شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و معاونت علمی و مهندسی ریاست جمهوری و انجمن خیریه توسعه و علم و فناوری ایرانیان امضا شد. این تفاهم‌نامه همکاری به منظور تأمین آب شرب سالم در مناطق محروم کشور با استفاده از فناوری‌های نوین، عصر امروز (شنبه) با حضور مهندس «حمید چیت چیان» وزیر نیرو و دکتر «سورنا ستاری» معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بین ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و مدیران انجمن خیریه توسعه و علم و فناوری ایرانیان امضا شد.

آب بسته بندی: در استاندارد ملی ایران 2606 با عنوان - آیین کار به منظور بهره برداری از آب های معدنی طبیعی آشامیدنی، آب بسته بندی این گونه تعریف شده است:

آب هایی هستند که در ظروف نفوذ ناپذیر و مختلف (از نظر نوع، ترکیب، حجم و شکل) پرشده اند و برای مصرف مستقیم (بدون انجام فرایند دیگر) مورد استفاده قرار می گیرند. آب آشامیدنی بسته بندی شده یک ماده غذایی محسوب می گردد.

طبق تعریف سازمان غذا و دارو (FDA)، به هر آبی که در بسته بندی های مشخص جمع آوری و برا ی مصرف شرب آماده می شود و به جز افزودنی های ضد میکروبی مجاز، افزودنی دیگری به آن اضافه نشده باشد، آب بسته بندی گفته می شود. انواع مختلف آب بسته بندی به صورت زیر تعریف شده اند:

معیار طراحی ساخت سازه هایی که دارای پتانسیل بالای خطر هستند، نظیر سدها شامل بررسی بزرگ ترین سیلی است که آن سازه ممکن است در طول عمر خود در معرض آن قرار بگیرد. سازه های دارای پتانسیل بالای خطر آن ها یی هستند که ویرانی آن ها آسیب های شدید ناشی از سیل را برای ساکنین مناطق پایین رودخانه به دنبال خواهد داشت و صدمات جانی فوق العاده ای را نیز به همراه خواهد داشت.

انتخاب سیل طراحی یکی از مشکلات عمده در طراحی پروژه های آبی می باشد. انتخاب بده سیل طراحی با معیارهای اقتصادی، تلفات انسانی و عوامل هیدرولوژیکی انجام می گردد. در بعضی از موارد ایمنی سیستم و خسارات مربوطه چندان مهم به نظر نمی رسد و در پاره ای از موارد نیز سازه های آبی از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار اس ت و لذا باید در مقابل بزرگ ترین سیل مقاومت نموده و پایدار بماند.

چندین روش برای تعیین حریم چاه وجود دارد که از نظر روش کار و هزینه های اجرایی با هم متفاوت بوده و انتخاب هر یک از آنها با توجه به منابع موجود، شرایط هیدروژئولوژیکی و اهداف ویژه ای صورت می گیرد.

پیشرفته ترین و بهترین روش ها، روش هایی است که از مباحث تحلیلی و یا از مدل سازی کامپیوتری و یا ترکیبی از آن دو استفاده کند، که دراین صورت اگر برداشت های دقیق و کاملی از پارامترهای آبخوان مورد نیاز باشد، ممکن است حتی از همکاری مشاورین فنی نیز در این زمینه استفاده گردد.

می توان گفت که این دلتا از مهم ترین منابع آب و منابع زیست محیطی کالیفرنیا است.

از بیش از یک قرن پیش، کشاورزان اقدام به ایجاد شبکه ای از خاکریزها جهت تخلیه و "اصلاح" آنچه به شکل طبیعی در این منطقه بود کردند و پس از آن فرم مرداب گونه در این ناحیه آغاز شد. به تدریج خاکریزهای بلندتری برای حفظ آب در اطراف و خارج آن ساخته شد، اراضی خشک توسط پمپاژ آب به مرداب و مزارع جزیره ای مولد تبدیل شد، که عمدتا در ارتفاعی زیر سطح دریا قرار می گیرند. [نگاه کنید به گاه شمار Sacramento-San Joaquin].

پدر کویرشناسی ایران با بیان اینکه 32 سال پیش بحران‌های امروز را پیش بینی کرده بودم، گفت: بحران آب در کشور حتی کویرهای ما را نیز تحت تاثیر قرار داده و این مناطق نیز در حال از بین رفتن هستند.

پروفسور پرویز کردوانی امروز یکشنبه، در جلسه شورای حفاظت آب استان البرز که در سالن شهدای دولت استانداری برگزار شد، گفت: وضعیت آب در ایران بسیار بدتر از آن چیزی است که همه می‌دانند و ایران دیگر آبی ندارد. من کل کشور ایران را از نزدیک دیده ام و مورد بررسی قرار داده ام و این موضوع را مشاهده کرده ام.

وی در ادامه با بیان اینکه به طور کلی چهار منبع آب وجود دارد خاطرنشان کرد: آب های سطحی، زیرزمینی، رطوبت هوا و بارندگی چهار منبع اصلی آب هستند. هر چهار منبع آب در ایران کم شده و امروز ایران را در وضعیت بحران آب قرار داده است.

نقشه تقسیمات اقلیمی ایران

یکی از اساسی ترین بخش ها در طرح های آب و فاضلاب شهری و روستایی مبانی طرح است که شامل شناخت منطقه، دوره طرح، جمعیت و مصرف سرانه آب می باشد. با توجه به این که پیش بینی ظرفیت تاسیسات در طرح های آب و فاضلاب بستگ ی کامل به انتخاب دقیق مبانی طرح دارد، دقت در انتخاب این مبانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این بخش مبانی اصلی و عوامل موثر در برآورد نیاز آبی شهری و روستایی مورد بررسی قرار گرفته است. در این رابطه موارد زیر قابل ذکر است:

قائم ‌مقام وزیر نیرو با بیان اینکه در نیمی از دشت‌های کشور وضعیت ممنوعیت مصرف آب وضع شده و جز دشت‌های ممنوعه هستند، گفت: ذخایر زیرزمینی آب از ۱۳۰ به ۱۰۰ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.

ستار محمودی امروز در نوزدهمین همایش ملی بهداشت محیط و توسعه پایدار با بیان اینکه آمار می‌گوید که تا سال ۲۰۵۰ میلادی حدود ۵۵ درصد نیازهای آبی بشر از منابع آب زیرزمینی استحصال می‌شود، گفت: اگر به همین صورت ادامه یابد، حدود ۷۰ درصد کشورهای جهان به نوعی با تنش آبی مواجه خواهند شد.

قائم مقام وزیر نیرو با اعلام اینکه سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۵ میلادی به عنوان اهداف هزاره سوم با حضور ۱۱۹ کشور جهان مصوباتی داشت تا به بیشترین عارضه‌هایی که گریبانگیر بشر است، بپردازد، تصریح کرد: سازمان ملل مصمم شده تا در برنامه‌های خود سه هدف اصلی شامل ریشه کنی فقر و گرسنگی، کاهش مرگ و میر کودکان و تضمین پایدار محیط زیست را در دستور کار قرار دهد.

مفهوم حریم کیفی نقطه ای

تعیین حریم کیفی نقطه ای (WHPA) در سطح ناحیه یک چاه می باشد، حفاظت آب زیرزمینی را در محدوده مجاور یک چاه یا حوضه آن شامل می شود. هم چنین نوع منبع آب زیرزمینی، تعیین کننده اهداف، مقیاس مطالعات و هم چنین انواع حریم های کیفی خواهد بود. اگر منبع آب زیرزمینی یک آبخوان باشد و هدف از تعیین حریم کیفی، حفاظت کل آبخوان، ارائه طرح ها، سیاست ها و خط مشی های منطقه ای و ملی باشد، مقیاس های کوچک تر انتخاب می شود. اما در صورتی که بخشی از یک آبخوان (مانند محدوده تحت نفوذ یک یا چند چاه آب شرب) مد نظر باشد و هدف از مطالعه تعیین حریم کیفی و ارائه راه کاری برای حفاظت از منابع برداشت باشد، باید مقیاس های بزرگ تر انتخاب گردد. در واقع مقیاس مطالعات تابعی از نوع منبع آب زیرزمینی می باشد. به طور کلی در مطالعات تعیین حریم کیفی دو نوع منبع آب زیرزمینی و به تبع آن دو نوع مقیاس مطالعه می توان تعریف کرد که به قرار زیر می باشد:

نرم افزار مدل سازی آب زیرزمینی جریان و انتقال املاح

می توان گفت Visual MODFLOW Flex از تنها یک رابط کاربر گرافیکی بودن برای شبیه سازی آب های زیرزمینی MODFLOW افزون تر است. Visual MODFLOW Flex یک گرد هم آورنده کدهای استاندارد صنعتی برای جریان آب زیرزمینی و انتقال املاح، ابزار مهم و ضروری تجزیه و تحلیل، کالیبراسیون و قابلیت تجسم 3D منحصر به فرد در یک فضای آسان و کاربردی نرم افزاری است.

با Visual MODFLOW Flex، در مدلهای آب زیرزمینی تمام ابزارهای مورد نیاز برای پرداختن به مسائل کیفیت آب در مقیاس منطقه ای، آب های زیرزمینی، و مسائل مربوط به حفاظت از آب وجود دارد.

لندست (به انگلیسی: Landsat) ماهواره سنجش از دور زمینی توسط کمپانی ماهواره مشاهدات زمینی آمریکا طراحی و ساخته شده است. لندست نام یکسری از ماهواره‌هایی است که برای جمع‌آوری اطلاعات از منابع زمینی در یک چهارچوب منظم و سیستماتیک طراحی شده است. از اطلاعات این ماهواره می‌توان در تعیین کاربری اراضی، اکتشافات زمین‌شناسی/ کانی شناسی، مدیریت جنگلداری و کشاورزی و کارتوگرافی استفاده نمود.

ماهواره لندست ۸ (Landsat 8) در تاریخ ۱۱ فوریه ۲۰۱۳ راه اندازی شده است. این هشتمین ماهواره در برنامه ماهواره های لندست، و هفتمین ماهواره ای است که با موفقیت به مدار رسیده است. این ماهواره که در اصل Landsat Data Continuity Mission (LDCM) نامیده می شود، محصول همکاری بین ناسا و سازمان زمین شناسی ایالات متحده (USGS) است.

رودخانه ها به عنوان مهم ترین منابع تأمین کننده آب شرب و مصرفی شهرها و روستاهای کشور نقش مهمی در تأمین سلامت انسان و محیط زیست دارند، اما متأسفانه طی سال های اخیر به همراه رشد فزاینده ساخت و سازهای غیراصولی و توسعه شهرنشینی، شاهد تخلیه فاضلاب ها و پسماندهای خانگی، صنعتی، کشاورزی و بیمارستانی در رودخانه ها هستیم که این امر موجب تیرگی رودخانه ها و غلظت بالای آلاینده ها در حیاتی ترین مایع زندگی شده است. بسیاری از برنامه ریزی های منابع آب در کشورها بر اساس پتانسیل بالقوه منابع آب سطحی می باشد. آگاهی از کیفیت منابع آب یکی از نیازمندی های مهم در برنامه ریزی و توسعه منابع آب و حفاظت و کنترل آن ها می باشد. بدیهی است که برای آگاهی از کیفیت منابع آب و تولید اطلاعات مورد نیاز باید پایش انجام شود. چرا که داشتن اطلاعات جامع، صحیح و قابل اطمینان با دوره های زمانی مناسب می تواند عامل مهمی در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها باشد. در عصر کنونی گسترش شهرها و احداث واحدهای صنعتی و کشاورزی وابسته به وجود منابع آب کافی به ویژه رودخانه ها بوده است. در این مناطق رودخانه ها نه تنها تأمین کننده مصارف مختل ف آب هستند، بلکه به عنوان مجاری طبیعی در انتقال پساب ها و فاضلاب های تولید شده عمل می نمایند. تخلیه انواع مختلف آلاینده های کشاورزی و صنعتی و پساب های شهری به رودخانه ها باعث شده است که در حال حاضر رودخانه ها به عنوان یکی از کانون های بحرانی از نقطه نظر آلودگی ها مطرح باشند. می توان بیان کرد که کاربری های شهری و کشاورزی بر کیفیت آب رودخانه تأثیر بسزایی دارد، به طوری که در حوضه هایی با کاربری کشاورزی و شهری بالا، نسبت به حوضه هایی که این کاربری ها در آن ها کمتر است، میزان آلودگی بیشتر است.

روند افزایش جمعیت جهان بیانگر این مطلب است که طی 25 سال آینده باید برای 2 تا 3 میلیارد نفر دیگر غذا تولید کرد. کمبود آب اگر بیش از کمبود خاک ایجاد محدودیت نکند، لااقل برابر با آن مشکل اساسی محسوب می شود. آب آبیاری بیش از 90 درصد برداشت آب را در حال حاضر شامل می شود (بیش از 70 درصد از همه مصارف آب). بنابراین نیاز به آب اضافی در حدود 15 تا 20 درصد برای 25 سال آینده می باشد که این به معنی تعارض جدی بین بخش کشاورزی و سایر مصارف زیست محیطی می باشد. مساله کمبود آب و کاهش کیفیت آب، بسیاری از کشورهای جهان را وادار ساخته تا دیدگاههای خود در زمینه مدیریت منابع آب را مورد بازبینی و تجدید نظر قرار دهند. در نتیجه، سیستم مدیریت منابع آب در معرض یک تغییر اساسی در سطح جهانی قرار گرفته است و رویکرد مدیریت بهم پیوسته منابع آب ارائه شده است.

اگر با بهره‌گیری از علوم مدیریت منابع آب، استفاده از منابع جنگلی و غیره در دهه‌های گذشته مبتنی بر اصول توسعه پایدار می‌بود، شاهد یک بیابان‌زایی گسترده در کشور نبودیم. در خشکسالی‌های طبیعی که در تاریخ 6 هزار ساله ایران همواره تکرار شده است، معمولا دوره‌های ترسالی و خشکسالی در کنار هم دیده می‌شوند؛ تنوع گونه‌ای ایران مرهون همین دوره‌ها است اما امروز نه تنها ایران، بلکه جهان شاهد رشد پدیده بیابان‌زایی به دلیل عملکرد غلط بشر است.

تغییر اقلیم و دریاچه ارومیه:

بررسی منابع موجود نشان می‌دهد که بین تغییرات دمایی کره زمین و ایستگاه تبریز ارتباط مستقیمی وجود دارد و اگر روند فعلی افزایش دما ادامه یابد در سال 2100 میلادی دمای متوسط سالانه تبریز به 16 درجه سانتیگراد خواهد رسید. متوسط بارش سالانه ایستگاه تبریز 292 میلی متر و میانگین سالانه تبخیر- تعرق پتانسیل در این ایستگاه 1143/25 میلی متر است که تقریباً سه و نیم برابر میزان بارش می باشد. همچنین ضریب تغییرات بارندگی سالانه در تبریز 29 درصد است.