دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با تاکید بر اینکه ایران کشوری خشک است و با آغاز گرمایش جهانی خشک‌تر خواهد شد، گفت: ما در آغاز گرمایش جهانی به روایتی در آغاز انقراض ششم جهانی قرار داریم و چاره‌ای نداریم که همسو با آمایش سرزمینی، تصمیم بگیریم که در چه مناطقی کشاورزی و با چه الگوی کشتی رونق گیرد و در چه مناطقی صنعت توسعه یابد؛ نمی‌توانیم در قرن بیست و یکم با تفکرات و الگوهای سده‌های پیشین، کهنه و گاه منسوخ شده کشور را راهبری کنیم.

مانیتور جهانی خشکسالی SPEI اطلاعات تقریباً بلادرنگی درباره شرایط خشکسالی در مقیاس جهانی با وضوح مکانی 1 درجه و وضوح زمانی ماهانه ارائه می دهد. مقیاس های زمانی SPEI بین 1 تا 48 ماه ارائه شده است. دوره کالیبراسیون برای SPEI ژانویه 1950 تا دسامبر 2010 است. تاریخ شروع مجموعه داده 1955 به منظور ارائه اطلاعات مشترک در مقیاس های زمانی مختلف SPEI است.

جهان با سطوح بی سابقه ای از خشکسالی مواجه است. به گفته انجمن ملی اقیانوسی و جوی، در ایالات متحده، در حال حاضر تقریباً نیمی از سرزمین اصلی درگیر این بیماری اقلیمی است. وضعیت به ویژه در شمال غرب وخیم است، جایی که به دنبال موج گرما که صدها نفر را به کام مرگ کشاند، با برخی از خشک ترین شرایط خود در بیش از یک قرن اخیر مواجه است. به گفته مانیتور جهانی خشکسالی SPEI، به جز قطب جنوب، هیچ قاره ای در امان نیست.

با نزدیک شدن به پایان سال آبی 2021 آمریکای شمالی، دو مخزن بزرگ در ایالات متحده در پایین ترین سطح خود از زمان اولین بار پر شدن قرار دارند. پس از دو سال خشکسالی شدید و دو دهه خشکسالی طولانی مدت در جنوب غربی آمریکا، مدیران دولتی آب مجبور به تجدید نظر در نحوه تقسیم منابع در سال آبی 2022 شده اند.

در اواخر ژوئیه 2021، دریاچه نمک بزرگ در یوتا به پایین ترین سطح آب خود رسید و از آن زمان به افت خود ادامه داده است. در 23 ژوئیه، گیج سازمان زمین شناسی ایالات متحده (USGS) در بندر قایق Saltair در انتهای جنوبی دریاچه میانگین سطح روزانه را در 4191.3 فوت (1277.5 متر) بالاتر از سطح دریا ثبت کرد که کمترین میزان از زمان شروع اندازه گیری در سال 1875 است. پایین ترین سطح قبلی در سال 1963 بود.

مکزیک یکی از گسترده ترین و شدیدترین خشکسالی های خود را در دهه های اخیر تجربه می کند. نزدیک به 85 درصد از کشور تا 15 آوریل 2021 با شرایط خشکسالی مواجه است. مخازن بزرگ در سراسر کشور در سطوح بسیار پایینی قرار دارند و منابع آب را برای آشامیدن، کشاورزی و آبیاری تحت فشار قرار می دهند. شهردار مکزیکوسیتی آن را بدترین خشکسالی در 30 سال اخیر برای این شهر خواند که حدود 9 میلیون نفر در آن زندگی می کنند.

به اعتقاد محقق ایرانی دانشگاه توکیوی ژاپن تغییر اقلیم هر چند یکی از پارامترهای وضعیت موجود آب کشور است، ولی باید در جایگاه خودش قرار گیرد و بی‌برنامگی‌ها و کاستی‌ها نباید به گردن تغییر اقلیم انداخته شود. دکتر علی چاوشیان، مدیر گروه علوم یونسکو-ایران و محقق حوزه امنیت آب در برنامه لایو دانشگاه علم و صنعت با موضوع "بحران منابع آب در ایران با نگاهی به وقایع اخیر" با اشاره به روند میزان مصرف و ذخیره آب در حوضه آبریز زاینده رود، گفت: بر اساس آمارهایی که منتشر شده است، از سال ۶۰ تا ۸۰ شمسی میزان حجم ذخیره آب در سد زاینده رود روند کاهشی داشته و در مقابل روند مصرف در این بازه زمانی به تدریج رو به افزایش بوده است.

تنها چهار سال پس از خروج از یک خشکسالی شدید چند ساله، کالیفرنیا در شرایط خشکی قرار گرفته است که از سال 1976-1977 دیده نشده است. شواهدی از خشکسالی جدید در تصاویر ماهواره ای از دو مخزن بزرگ این ایالت نمایان است. تصاویر پایین، که توسط Operational Land Imager (OLI) در Landsat 8 به دست آمده است، دریاچه Shasta و دریاچه Oroville را در سال جاری و در ژوئن 2019 (شرایط معمولی تر) نشان می دهد. حاشیه‌های برنزه اطراف آب در سال 2021، مناطقی از بستر دریاچه هستند که وقتی مخازن به ظرفیت نزدیک‌تر پر می‌شوند، زیر آب هستند. این پدیده اغلب به عنوان "حلقه وان حمام" نامیده می شود.

در زبان اسپانیایی، سیرا نوادا به معنای "رشته کوه های برفی" است. در حالی که اصطلاح "برفی" به طور کلی در بیشتر تاریخ ایالات متحده صادق بوده است، آن کوه ها در سال های اخیر تجمع برف کمتری را شاهد بوده اند. این کاهش در مدیریت آب و پاسخ به خشکسالی در کالیفرنیا و سایر ایالت های غربی نقش دارد.

ساخت سد یک شاهکار مهندسی است. حتی برای کسانی که در صنعت ساخت و ساز نیستند، یک پروژه سد بزرگ می‌تواند شگفت‌انگیز باشد. سازه ها عظیم هستند و مقدار بتن سد هوور بزرگراهی را از سانفرانسیسکو به شهر نیویورک هموار می کند. نیروی آب بسیار زیاد است و پایه سد هوور 45000 پوند بر فوت مربع فشار را تحمل می کند. این وزن 12 ماشینی است که روی هر فوت مربع فشار می آورند.

چندین دهه خشکسالی در سراسر جنوب غربی ایالات متحده، برخی از دانشمندان را بر آن داشته است که خشکی شدید و طولانی مدت را به عنوان "مرگ خشکسالی" طبقه بندی کنند. اما خشکسالی در آمریکای شمالی در سال 2021 شکل دیگری به خود گرفت و مناطقی را تحت تأثیر قرار داد که اغلب با خشکسالی طولانی مدت یا شدید مواجه نیستند. دشت های بزرگ شمالی ماه ها با خشکسالی مقابله کرده است.

تقریباً نیمی از ایالات متحده در حال حاضر سطحی از خشکسالی را تجربه می کنند و انتظار می رود در ماه های آینده تشدید شود. کارشناسان می گویند شرایط خشک می تواند بر منابع آب فشار وارد کند و اثرات مهمی بر محیط زیست داشته باشد، مانند افزایش حساسیت به آتش سوزی در تابستان امسال. نقشه زیر که با داده‌های مانیتور خشکسالی ایالات متحده ساخته شده است، مناطق خشکسالی در قاره ایالات متحده را در 23 مارس 2021 نشان می‌دهد. این نقشه بر اساس اندازه‌گیری شرایط آب و هوایی، خاک و آب از بیش از 350 فدرال، ایالتی و محلی است.

دریاچه مید بزرگترین مخزن در ایالات متحده و بخشی از سیستمی است که آب حداقل 40 میلیون نفر را در هفت ایالت و شمال مکزیک تامین می کند. امروز در پایین ترین سطح خود از زمان ریاست جمهوری فرانکلین دلانو روزولت قرار دارد. این بدان معناست که در سال آبی 2022 آب کمتری به برخی ایالت ها تقسیم می شود. از 22 آگوست 2021، دریاچه مید تنها به 35 درصد از ظرفیت خود پر شد. سطح پایین آب در زمانی اتفاق می افتد که 95 درصد از زمین در 9 ایالت غربی تحت تأثیر سطحی از خشکسالی قرار گرفته است (64 درصد شدید یا بدتر است). این خشکسالی 22 ساله ادامه دارد که ممکن است بدترین دوره خشکسالی منطقه در دوازده قرن گذشته باشد.

رئیس جمهور با اشاره به بحران آب، گفت: مسئله آب یک مساله بحرانی است و مسئله خشکسالی تنها برای یک استان نیست وحتی برای ایران نیست و برای کل منطقه و دنیاست، اما به هر حال مدیریت آب برای ما بسیار مهم است. به‌ گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون) به نقل از سایت ریاست جمهوری، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در ادامه با اشاره به بحران آب اظهار کرد: مسئله آب یک مسئله بحرانی است، مسئله خشکسالی تنها برای یک استان نیست، حتی برای ایران نیست و برای کل منطقه و دنیاست، اما به هر حال مدیریت آب برای ما بسیار مهم است، لذا در این بخش به مسئولان گفتیم که باید اقدام متفاوتی را نسبت به گذشته انجام دهند و درون مسئله قرار بگیرند، الحمدالله وزیر نیرو در این بخش به اصفهان و چهارمحال و بختیاری رفت و کار را دنبال کرد، بنابراین مسئله در حال بررسی است.

عضو همکار در اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت با بیان این که سند الگو برای منابع آب و مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای قائل است، گفت: یکی از بخش‌هایی که سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اهمیت آن را به درستی شناخت و آن را هدف قرار داد؛ بخش آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی است. مهندس عباس‌قلی جهانی در تشریح عملکرد مرکز الگو طی یک دهه گذشته، تاکید کرد: به جرات می‌توان گفت که در تدابیر سند الگو، موضوع منابع آب و شیوه نگرش به مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.

استاندار تهران با تاکید بر اینکه برای تامین آب شرب تهران مشکلی وجود ندارد، گفت: اینکه گفته شده تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد صحیح نیست، لذا شهروندان نگران نباشند. محسن منصوری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر اینکه تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد، گفت: این صحبت صحیح نیست و اطلاعات درستی نیست؛ لذا شهروندان نباید نگران شوند.

ایران به آبکشی تبدیل شده است که همه آب آن را در این سال‌ها کشیده‌ایم. چه تولید کرده‌ایم که حداقل سفره کشاورز را رنگین کرده باشد؟  نعمت احمدی، حقوق‌دان، در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: «قنات ابداع ایرانیان است. مهندسی ایرانی این موقعیت را در اختیار ساکنین اولیه ایران قرار داد که زندگی در کنار رود و رودخانه‌ها را رها کنند و با حفر قنات در اراضی قابل کشت دور از رودخانه‌ها فلات ایران را معد برای سکونت کنند و فرهنگ چندهزارساله ایرانی به همت هوش و استعداد ساکنین فلات زندگی متناسبی پیدا کردند که مورد طمع همسایگان واقع شد؛ تا جایی که اقوام مختلفی که در محل سکونت خود با سختی و تنگی معیشت روبه‌رو می‌شدند، به ایران کوچ می‌کردند یا با جنگ و غارت خود را جزء ساکنین آن قرار می‌دادند. طول قنات‌ها بعضا به چندین کیلومتر می‌رسید و ردیف چاه‌ها پشت سر هم منظره زیبایی به دشت صحرا می‌داد؛ خصوصا زمستان‌ها که بخار آب چاه‌ها به آسمان تنوره می‌کشید و منظره پر نقش‌ و نگاری پدید می‌آورد واقعا دیدنی بود.

یک اقلیم شناس، با بیان اینکه ساکنان فلات ایران از چند هزار سال پیش نوعی سازگاری و انطباق با شرایط کم آبی ایجاد کرده بودند، گفت: کردم با ابداع روش‌ها و سازه‌هایی همچون قنات و آب انبار زندگی صرفه‌جویانه را در پیش گرفتند. دکتر نیما فریدمجتهدی در گفت‌وگو با ایسنا، بحران آب و کم‌آبی را وابسته به وضعیت کاربری نهایی دانست و اظهار کرد: عدم تامین تقاضای موجود برای آب، کم‌آبی و بحران آب را شکل می‌دهد؛ به عنوان مثال در آب‌وهوای گیلان بحث خشک‌سالی در بسیاری مواقع حول محصول عمده آن یعنی برنج است.

دعوت از نخبگان برای ارائه راهکارهایی در راستای حل مساله کم آبی. اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان از صاحب نظران، کنشگران، اساتید دانشگاهی و جامعه نخبگانی در حوزه محیط زیست دعوت کرد تا راهکارهای خود را برای حل مساله کم‌آبی ارائه کنند. بیانیه اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان درباره مسائل آب و مطالبات کشاورزان مرکز کشور به شرح زیر است:

با شنیده شدن اخباری مبنی بر از سرگیری ساخت سدها در نقاط مختلف کشور، دوباره نفس‌های محیط زیست به شماره افتاده و نگرانی فعالان زیست‌محیطی بیشتر شده‌ است. یک عضو کارگروه آب و انرژی شورای تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی با نقد سیاست توسعه مخرب، از پیامدهای خطرناک سدسازی کنترل‌نشده می‌گوید. توسعه مخرب یکی از موضوعاتی است که برخی از کارشناسان نسبت به وقوع آن طی سال‌های اخیر هشدار می‌دهند. سوال اصلی اما، هنوز پابرجاست. آیا هر ساختنی آباد کردن است؟

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان گفت: در حال حاضر حجم آب مخازن سدهای استان حدود ۵۵۰ میلیون مترمکعب است که نسبت به سال گذشته ۸۳ درصد کاهش یافته است. فرهاد ایزدجو با اشاره به کاهش قابل توجه ورودی به سدهای خوزستان در خصوص مدیریت منابع آبی برای عبور از بحران کم آبی اظهار کرد: ورودی آب به سدهای خوزستان نسبت به متوسط دراز مدت، تقریبا ۵۳ درصد کاهش یافته است که این کاهش در سدهای کرخه و مارون شدیدتر بوده است.

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان گفت: هر چند بارش‌های روزهای اخیر در برخی نقاط استان خوزستان مناسب و سبب تامین آب برای زمین‌های کشاورزی شد اما از نظر منابع آب، تنش آبی در استان همچنان پابرجاست و تنها ۴ درصد از حجم مفید مخازن سدهای خوزستان دارای آب است. فرهاد ایزدجو در خصوص وضعیت بارش‌های چند روز گذشته در خوزستان اظهار کرد: در پی فعالیت سامانه بارشی از تاریخ ۲۹ آبان تا اول آذرماه، دبی رودخانه‌های مارون، کارون و دز در اثر فعال شدن مسیل‌ها و حوضه میانی افزایش یافت و بیشترین بارش ثبت‌شده در استان در بازه زمانی فوق در شهرستان شوشتر بود که در طی سه روز ۸۳ میلیمتر بارش اتفاق افتاد.